سکه و مُهرهای صفویه از نگاهی نو (معرفی کتاب)

عنوان کتاب: پژوهشی در سکه ها و مهرهای دوره صفوی
نویسنده: صغری اسماعیلی
ناشر: تهران – سازمان میراث فرهنگی، پژوهشکده زبان و گویش
چاپ اول: 1385
تعداد صفحات: 190 صفحه
سکه ها و مُهرها به عنوان یکی از مراجع مهم در تاریخ، همیشه از اهمیتی فوق العاده برخوردار بوده اند؛ به همین دلیل تاکنون کتاب های گوناگونی درباره سکه و تاریخ آن نوشته شده؛ که از آن میان می توان به «تاریخ سکه» اثر «شیرین بیانی» اشاره کرد. اما کتابِ «پژوهشی در سکه ها و مهرهای دوره صفوی» به صورت ویژه تر و اختصاصی به سکه ها و مهرهای دوران صفویه پرداخته است. کتاب پس از مقدمه ی ناشر با عنوان «سخن پژوهشگاه» و «مقدمه ی نویسنده» در 7 فصل به بررسی سکه ها و مهرهای صفویه می پردازد؛ که فصول اصلی کتاب به ترتیب عبارتند از:
فصل اول: نظام اداری ضرابخانه ها
فصل دوم: شاخصه های سکه
فصل سوم: انواع سکه
فصل چهارم: سکه های شاهان صفوی
فصل پنجم: تصاویر سکه های شاهان صفوی
فصل ششم: مهرهای شاهان صفوی
فصل هفتم: تصاویر مهرهای شاهان صفوی
پس از این 7 فصل اصلی، یادداشت ها، منابع و مآخذ، و فهرست اعلام آمده است.
فصل اول کتاب یعنی «نظام اداری ضرابخانه ها» به بررسی نظام اداری ضرابخانه ها، ساختار ضرابخانه و مسئول ضرابخانه یعنی «معیر الممالک» می پردازد، و همان گونه که می دانید «معیر الممالک»، لقبی کلی برای متصدی و مسئول ضرابخانه است. در همین بخش و در ادامه مراحل گوناگون ضرب سکه توضیح داده شده است. همچنین فصل دوم - «شاخصه های سکه» - به بررسی شاخصه های سکه به صورت کلی می پردازد. شاخصه هایی مانند سجع، تاریخ، خط، تصاویر و نقوش. در ادامه در فصل سوم: «انواع سکه» در سه زیر فصل نگاهی داریم به انواع سکه ها؛ که این سه زیر فصل عبارتند از «اشرفی»، «عباسی» و «لاری». در فصل چهارم - «سکه های شاهان صفوی» نویسنده به بررسی سکه های شاهان صفوی پرداخته و سکه های هر پادشاه توضیح می دهد. همچنین در فصل پنجم - «تصاویر سکه های شاهان صفوی» - نویسنده در کنارِ تصویر هر سکه، شناسنامه ی آن سکه را هم آورده است؛ شناسنامه ای که علاوه بر متن نوشته ی رو و پشت سکه، گزینه های دیگری هم دارد، مانند «ضرابخانه»، «جنس»، «تاریخ»، «وزن»، «قطر»، «خط» و «تزیینات». پس از این فصل، نگارنده در فصل ششم یعنی «مهرهای شاهان صفوی» به بررسی مُهرهای شاهنشاهی صفویان می پردازد و در فصل هفتم – تصاویر مهرهای شاهان صفوی»، نویسنده در کنار عکس هر مُهر، شناسنامه ی آن مهر را هم آورده است. این شناسنامه در بردارنده ی این عناوین است: «متن»، «فُرم»، «اندازه»، «خط» و «تاریخ». پس از این هفت فصل، یادداشت های کتاب آمده است و سپس منابع و مآخذ کتاب و به دنبال آن نمایه ی نامها آمده است.
به هر حال، اگر می خواهید پژوهشی داشته باشید بر اقتصاد، صنعت و سیاست عصر صفوی، این کتاب می تواند یاری گر شما باشد.

آرش اشایی

جشن و سور در ایران باستان (معرفی کتاب)

عنوان کتاب: راهنمای زمان جشن ها و گردهمایی های ملی ایران باستان
نویسنده: رضا مرادی غیاث آبادی
ناشر: تهران – نوید شیراز
چاپ دوم: 1387
از مجموعه ی «پژوهش های ایرانی»
شمارگان: 5000 نسخه
تعداد صفحات: 72 صفحه
ایرانیان باستان جشن ها و سورهای فراوانی داشته اند که برخی نامبردارترند و از آن میان می توان به نوروز، جشن سده، جشن تیرگان، جشن مهرگان، شب یلدا اشاره کرد. کتاب «راهنمای زمان جشن ها و گردهمایی های ملی ایران باستان» بررسی و پژوهشی است درباره ی جشن های ایرانی که پس از پیشگفتار، در 4 فصل تدوین شده است، که این بخش ها به ترتیب عبارتند از:
1- تفاوت تقویم ها در مناسبت های سالیانه (لزوم استفاده از تقویم شهریار ایرانی / خورشیدی هجری برای جشن های ملی)
2- ویژگی های عمومی جشن های ایرانی
3- گاهنمای جشن ها و مناسبت های ملی ایران (همراه با یادداشت هایی کوتاه درباره جشن ها)
4- جشن هایی با زمان هایی متغییر
و البته کتاب، پس از این 4 فصل یک کتابشناسی دارد و یک پیوست با عنوان «نوروز و آیین های آن همراه با ترجمه انگلیسی».
بخش اول کتاب، - تفاوت تقویم ها در مناسبت های سالیانه- به بررسی تفاوت تقویم ها و گاهشماری های گوناگونِ ایرانی، هندی، یونانی و اسلامی پرداخته و به انتقاد از «سالنمای دینی زرتشتیان» پرداخته است. تقویمی که مبداء آن زاد روز «زرتشت» پیامبر است. با تذکر این نکته که زاد روز «اشو زرتشت» هنوز به درستی مشخص نیست و پژوهشگران زمان زیست زرتشت را از هزاره ششم تا سده ی 6 پیش از میلاد مسیح متفاوت دانسته اند. همچنین بخش دوم یعنی «ویژگی های عمومی جشن های ایرانی» به بیان 7 ویژگی عمومی در جشن های ایرانی پرداخته است؛ ویژگی هایی که در همه یا بیشتر جشن های ایرانی مشترک است. بخش سوم، - گاهنمای جشن ها و مناسبت های ملی ایران - به 12 زیر فصل (به تعداد ماه های سال) تقسیم شده، و هر زیر فصل عنوان یکی از ماه های 12 گانه ی ایرانی را دارد. در واقع در این بخش، پس از نام هر ماه به بیان جشن ها و سورهای مهم ایرانی در آن ماه پرداخته است. و البته این جشن ها و سورها، هم دربردارنده ی جشن های همگانی است و شامل جشن های محلی. بخش چهارم – جشن هایی با زمان هایی متغییر - به بررسی برخی از جشن های محلی پرداخته که زمان آن ها در سال های گوناگون متفاوت است، در واقع این بخش شامل سورهایی می شود که برپایی آن ها وابسته به رویدادی دیگر است مانند جشن «گلاب گیری» در «کاشان» و «قمصر». پس از این 4 بخش، به کتابشناسی می رسیم که در واقع منابع و مراجع این کتاب را در بردارد. در پیوست این کتاب، نیز بیشتر با جشن نوروز، آداب و رسوم آن و مطالب گوناگونی پیرامون آن آشنا می شویم. به هر روی، این کتاب می تواند راهنما و مرجع خوبی برای جشن ها و سورهای ایرانی باشد.
آرش اشایی

آخرین دژ اسماعیلیه (معرفی کتاب)

عنوان کتاب: میمون دژ الموت (بررسی تاریخی و جغرافیایی)
نویسنده: عنایت الله مجیدی
ناشر: تهران – بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار
چاپ اول: 1384
شمارگان: 1000 نسخه
قلعه های «اسماعیلیه» در ساختار حکومتی این سلسله از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. یکی از قلعه های مهم و در واقع آخرین جایگاه فرمانروایی «اسماعیلیان»، بعد از قلعه «الموت»، «میمون دژ» است؛ و البته این قلعه به نام «همایون دژ» نیز معروف است. کتاب «میمون دژ الموت» به بررسی این بنای کهن از سلسله ی «اسماعیلیه» از دید تاریخی و جغرافیایی می پردازد، کتاب دربردارنده ی «پیش سخن – دکتر منوچهر ستوده» و دیباچه ی مولف و سپس 6 گفتار و شمار بسیاری زیر فصل و کتابنامه، عکس و نقشه است که گفتارهای اصلی کتاب به ترتیب عبارتند از:
1- نام ها و سابقه میمون دژ
2- راه های حمله به میمون دژ
3- اردوگاه مغولان در الموت و رودبار
4- محل دقیق میمون دژ
5- وضع کنونی جایگاه میمون دژ
6- پیوست ها
کتاب در گفتار نخست، نگاهی دارد به نوشته ها و متون کهن و بر بنیاد آن ها، اهمیت «میمون دژ» را در سلسله ی «اسماعیلیه» به خوبی مشخص می کند. و سپس به بررسی آرا و افکار این نویسندگان می پردازد. در گفتار بعدی نویسنده راه های ارتباطی «میمون دژ» را بیان کرده و به حمله ی مغولان به این قلعه می پردازد. گفتار سوم نیز پیرامون حمله ی مغولان به «میمون دژ» است. در گفتار چهارم، نگارنده به بررسی جغرافیایی محل این قلعه پرداخته و نشانه های این دژ را با سایر قلعه های اسماعیلیه مقایسه کرده است. گفتار پنجم نگاهی دارد به وضعیت کنونی «میمون دژ». گفتار ششم نیز به بیان مسائلی از حمله ی مغولان می پردازد و پس از متن پنج ماخذ کهن پیرامون این قلعه را آورده است که این متن ها عبارتند از: «تاریخ جهانگشا» اثر جوینی ، «تاریخ اسماعیلیان الموت» ، «شهنامه چنگیزی»، «ظفرنامه حمدالله مستوفی» و «رساله تاریخ مغول منسوب به قطب الدین شیرازی». و در انتهای این گفتار نویسنده ، سالشمار فرمانروایان الموت را آورده است.
اگر خواهان دانستن مطالبی درباره ی اسماعیلیان و این قلعه مهم آن ها هستید، خواندن این کتاب را به شما پیشنهاد می کنم.
آرش اشایی

«اشو زرتشت»، از اسطوره تا واقعیت (معرفی کتاب)

عنوان: اسطوره زندگی زردشت
نویسندگان: ژاله آموزگار – احمد تفضلی
ناشر: تهران – نشر چشمه
نوبت چاپ: 8
سال انتشار: 1387
تعداد صفحات: 200 صفحه
درباره ی زندگی «اشو زرتشت» تاکنون تحقیقات فراوانی توسط نویسندگان و پژوهشگران ایرانی و خارجی انجام گرفته. پژوهش هایی که هر چند بخش های مختلفی از زندگانی این پیامبر ایران باستان را روشن کرده اند، اما باز نکات فراوان ناشناخته ای درباره ی وی – زرتشت- وجود دارد. یکی از تحقیقات بسیار جالب در این باره، پژوهشِ «ژاله آموزگار» و «احمد تفضلی» به نام «اسطوره زندگی زردشت» است. در این کتاب، پس از پیشگفتار، نویسندگان به بررسی متون و نوشته های کهن پهلوی و یونانی درباره ی زندگی و افکار «زرتشت» پرداخته، و با مقایسه نوشته های کهن و دیدگاه های نویسندگان جدید سعی در روشن نمودن زمان، مکان، افکار و عقاید و سرانجام شخصیت «اشو زرتشت» نموده اند. در ادامه، و در فصل بعدی به بررسی زندگی «زرتشت» پرداخته، و درباره او و خانواده اش و عقاید و دینی که او به ارمغان آورد به بررسی اقدام کرده اند. همچنین در فصل چهارم، نویسندگان برخی از منابع کهن پهلوی درباره «اشو زرتشت» را آورده اند که نشان گر دید نویسندگان روزگار باستان درباره پیامبرشان می باشد که از این میان متن بخش پنجم، «زراتشت نامه» مجموعه شعری است که پس از اسلام توسط زراتشت بن بهرام پژدو سروده شده و خلاصه ای از این کتاب، به صورت نثر در این بخش آمده است. در بخش ششم، نیز کتابی که معرفی شده نوشته ای جغرافیایی است که بعد از اسلام به دست شهرستانی نویسنده ی نامی سده ی ششم هجری به رشته تحریر در آمده است که در قسمت هایی از آن به «زرتشت» و «زرتشتیان» پرداخته شده. به هر حال کتاب؛ با عناوینِ فصول و بخش های آن دقیقاً به شرح زیر است:
پیشگفتار
شخصیت تاریخی زردشت
چکیده ای از زندگانی اساطیری زردشت
معرفی منابع
متن ها
بخش نخست: 1- دینکرد هفتم
2- دینکرد پنجم
3- دینکرد نهم
بخش دوم: گزیده های زادسپرم
بخش سوم: روایات پهلوی
بخش چهارم: وِجَر کَرد دینی
بخش پنجم: زراتشت نامه
بخش ششم: ملل و نحل
کتاب نامه
فهرست
اگر می خواهید اطلاعات بیشتری درباره زرتشت به دست بیاورید و یا به پژوهشی در این باره اقدام کنید، خواندن این کتاب می تواند یاریگر شما باشد.
آرش اشایی

ما و تورانیان (معرفی کتاب)

عنوان: جهان ایرانی و توران
به اهتمام: مرضیه ساقیان
تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه
چ 1: 1381
ارتباط ایرانیان و تورانیان در سراسر داستان های حماسی و اساطیری «ایران» به چشم می خورد، آن گونه که می دانیم این هر دو، – ایرانیان و تورانیان – دارای تباری مشترک هستند و به گفته ی داستان های اساطیری ایران، «ایرج»، «سلم» و «تور» سه پسر «فریدون» بوده اند، که وی قلمروی خود را میان آن ها قسمت کرد؛ و این تبار مشترک، سببی شده تا کتاب های فراوانی درباره ی «ایران» و «توران» نگاشته شود، که «شاهنامه» را می توان به عنوان نمونه ای از روابط «ایران» و «توران» مثال زد، و کتاب های فراوان دیگری که درباره ی روابط «ایران» و «توران» نگاشته شده. یکی از این کتاب ها، کتاب «جهان ایرانی و توران» می باشد که در بردارنده ی مقالات «سمینار بین المللی جهان ایرانی و توران» است. (این سمینار در 25 و 26 بهمن ماه 1379خ در تهران برگزار شد.) کتاب دارای یک پیشگفتار و 45 مقاله از نویسندگان ایرانی، تاجیک، ازبک، قزاق، روس و غیره است که برای آگاهی شما، عناوین مقالات این همایش، که در کتاب «جهان ایرانی و توران» درج شده اند، در زیر به ترتیب آمده است:
پیشگفتار / علیرضا ملاقدیمی
تورانیان از نژاد آریایی بودند؟ / دادخدا سیم الدین اُف
قبیله سلطنتی تور و مسئله تماس های نخستین میان تورانیان و ایرانیان / اس. جی. کلیاشترنی
تورانیها؛ تغییر هویت مهاجرین / ویلهم یاکوب
پیدایش واژگان تور و ترک / یوسف شاه یعقوب اُف
مردم اورال – آلتای و ایران / اینسور فرخت دینف
میراث ایرانی فرهنگ قزاق / انور گالیف
بُلغار تاتار در متون فارسی (قرون 10 – 15 میلادی) / کلیاز تیفیوف
رساله خطاطی سلطان علی مشهدی / کاستیگواگ
کتب نسح فارسی در داغستان / فاطمه علیبکوا
نسخه های خطی تورانی قرون 15 و 16 نوشته نوایی و احمدی، تزیین شده به سبک فارسی / الگا واسیلیوا
موقعیت جغرافیایی کشورهای ایران و تورانی و مرزهای آنها / سعد الغامدی
مزارات صوفیان صفوی در سرزمین داغستان واقع در شمال قفقاز / اشرف استردف – ع. محمدُف
ایرانیان شمال قفقاز / رئوف رستم اوف
مجموعه فرمانهای سلسله صفویه افشار و قاجم ناسم حکام قیطاق در کتابخانه ملی پاریس / الکساندرا کازلوا
توران در حماسه ایرانی / لاگاشوا
منبع ایرانی در تشکیل لغت تاتار کریمه / حیدر ممتوف
لغات ترکی – مغولی در "اردای ویراف نامه" / یاستریبوا
تاثیر توران و ترک از ادبیات فارسی / محمد کانار
ایران و توران به روایت ترجمه ترکی شاهنامه فردوسی / دمیل اسلامف
فرهنگ های منظوم فارسی و ترکی / شفق علی بگلی
تاثیر ایران در ادبیات کلاسیک ترک و وجهه ملی اشعار ادبیات قدیم ترکی متاثر از زبان فارسی / محمد نور دوغان
ایران و توران: بحث های ادبی در ترکیه / ویکتوریا رو هالبروگ
سابقه ایران و توران در شعر عثمانی: ظهور سنت جدید در آناتولی / محمد کالپاکلی
تشکل و تحول ادبیات فارسی در خوارزم / عبدالله احمد اُف
امین عابد و شاهنامه / علی شامیل حسین اوغلو
تعامل فرهنگی بین ایران و توران (از نگاه علمای اروپائی) / صنوبر واحدی
ایران و توران – اشتراک تاریخ و فرهنگ دوران قبل از اسلام / ترکادزه
توران در منابع مکتوب ترکستان شرقی / آبلت کمالف
ایجاد اتحاد سیاسی میان ایرانیان، تورانیان و رومیان در دوره سلاجقه / مکائیل بایرام
توران در عهد اسطوره ای تا ورود اسلام / علیشیر عالم اُف
نقش تاریخی ایرانیان در فرآیند مسلمان شدن ترک های عثمانی / سلجوق اکشین
روابط تجاری و فرهنگی میان شهرهای ایران و ازبکستان (قرون 15 – 19 میلادی) / مومن پرفسور اوا
دیدگاه وقایع نویسان بخارایی و خجند در مورد تماس های میان ماوراء النهر و ایران از اواسط قرن 18 تا قرن 19 / تیمور بیسیم بایف
ریاضی الدوله آگهی و روایت ایرانیان مقیم خوارزم / آقابای جمعه نیازاُف
بخارا؛ نمونه همزیستی میان ایران و توران در قرن بیستم / ادیب خالد
توران گرایی و سرنوشت تاجیکان ورارود / محمد جان شکوری بخارایی
روابط ایران با کشور های آسیای مرکزی از بُعد ژئوپلتیک / آبیک
قومیت و سیاست: ترکیه و ترک ها بعد از فروپاشی شوروی / خریستو یاکوو
تداوم و تحول در دو جهان ایرانی و توران؛ گذر از روزگار باستان برای ورود به دنیای آینده / تیمور کاجااوغلو
نکته ی مهم در این کتاب، تنوع موضوعی مقالات است، به گونه ای که در این کتاب می توان مقالاتی درباره ارتباط «ایران» و «توران» از اساطیر تا عصر حاضر را مشاهده نمود. به هر حال اگر خواهان مطالعه در موضوع «ایران و توران» هستید ، این کتاب می تواند راهگشای شما برای مطالعات و تحقیقات بیشتر باشد.
آرش اشایی