از باغ های اساطیری ایران تا آرامگاهی در هند (معرفی کتاب)

عنوان کتاب: تداوم طراحی باغ ایرانی در تاج محل (آرامگاهِ بانوی ایرانی تبار)
نویسنده: حسین سلطان زاد ه
ناشر: تهران – دفتر پژوهشهای فرهنگی
نوبت چاپ: 1
سال انتشار: 1378
تعداد صفحات: 156 صفحه
گسترش زبان فارسی و فرهنگ و اندیشه ی ایرانی در کهن، تا آن جا بود که حتی در شرق آفریقا نام سلسله ی شاهنشاهی «رستمیان» شنیده می شد، و البته به جز این، تبادلات فرهنگی «ایران» با کشورهای نزدیک تر و همسایه ی «ایران» نیز به میزان زیاد وجود داشت. «هند» یکی از کشورهای همسایه ی «ایران» بوده که تبادلات فرهنگی آن با «ایران» کاملاً مشخص است. در واقع یکی از سلسله های شاهنشاهی در «هند»، «تیموریان یا مغولان هند» بودند که با توجه به زبان رسمی دربار آن ها - زبان فارسی- و مهاجرت عده ی زیادی از اندیشمندان و بزرگان «ایران» به «هند»، اهمیت خاصی در تاریخ «هند» و «ایران» دارد.
کتاب «تداوم طراحی باغ ایرانی در تاج محل» یکی از نوشته هایی است که پیوند «ایران» و «هند» را به خوبی نشان می دهد. کتاب پس از پیشگفتار در دو فصل اصلی و 10 بخش تدوین شده است که عناوین فصول و بخش های اصلی کتاب به ترتیب عبارتند از:
فصل اول: باغ ایرانی
1 – برخی از خصوصیات باغ ایرانی به روایت شاهنامه فردوسی
2 - «باغ ایرانی» به روایت عبدی بیگ
3- برخی از خصوصیات باغ ایرانی
فصل دوم: تاج محل
1 – گورکانیان و فرهنگ ایرانی
2 - تاج محل مزار چه کسی است؟
3 – عناصر و فضاهای تاج محل به روایت پادشاه نامه
4 – برخی از ویژگی های معماری تاج محل
5 – شکل ها و عددهای نمادی و رمزی
6 – معمار تاج محل کیست؟
7 – واژه نامه فنی و هنری متن پادشاه نامه
فصل اول همان گونه که از نام آن مشخص است به بررسی باغ ایرانی می پردازد. بخش 1 از فصل 1 (برخی از خصوصیات باغ ایرانی به روایت شاهنامه فردوسی) به بررسی دو نوع از باغ های ایرانی در شاهنامه ی فردوسی می پردازد: «باغ سکونتگاهی – حکومتی» که در واقع محل زیست و فرمانروایی حکمرانان است؛ و «باغ مزار» که در واقع باغ هایی را شامل می گردد که آرامگاهی را در بر می گیرند. بخش 2 از فصل 1 («باغ ایرانی» به روایت عبدی بیگ) نگاهی دارد به دو سروده از عبدی بیگ درباره ی باغ های صفویه در قزوین. این دو متن عبارتند از: «روضه الصفات» و «دوحه الازهار». در ادامه، در بخش 3 از فصل 1 – برخی از خصوصیات باغ ایرانی – نویسنده در سه مبحث، ویژگی های باغ های ایرانی را برمی شمارد. در ابتدا، خصوصیات کارکردی ، پس از آن خصوصیات کالبدی باغ ایرانی مورد توجه وی قرار گرفته و پس از آن به معرفی انواع فضاهای ساخته شده در باغ های ایرانی می پردازد. همچنین نویسنده در فصل 2 به بررسی تخصصی تر در «تاج محل» می پردازد. ابتدا در بخش 1 از فصل 2 (گورکانیان و فرهنگ ایرانی) با تیموریان هند و تاثیر پذیری آنان از فرهنگ ایرانی آشنا می شویم. در بخش 2 از فصل 2 – تاج محل مزار چه کسی است؟ - با «ممتاز محل» همسر «شاه جهان» آشنا می شویم، کسی که «تاج محل» در واقع آرامگاه وی است. به دنبال آن در بخش 3 از فصل 2 (عناصر و فضاهای تاج محل به روایت پادشاه نامه) نگاهی داریم به ویژگی های گوناگون «تاج محل» به روایت کتاب «پادشاه نامه» نوشته ی «ملا عبدالحمید لاهوری». همچنین در بخش 4 از فصل 2 – برخی از ویژگی های معماری تاج محل – نویسنده به بررسی خصوصیات معماری تاج محل می پردازد و آن را از جنبه گوناگون مانند طراحی و زمینه محیطی و جغرافیایی مورد پژوهش قرار می دهد. در ادامه، در بخش 5 از فصل 2 (شکل ها و عددهای نمادی و رمزی) نگارنده، نگاهی دارد به اعداد و تصویرهایی که در «تاج محل» به کار رفته اند و به بررسی زیبایی شناسانه ی آن پرداخته است. همچنین، بخش 6 از فصل 2 نویسنده پژوهشی دارد درباره ی معمار تاج محل که احتمالاً باید استاد عیسی شیرازی باشد. بخش 7 از فصل 2 واژه نامه ای از کلمات فنی و هنری است که در متن «پادشاه نامه» آمده است. به هر روی کتاب «تداوم طراحی باغ ایرانی در تاج محل» کتابی است که افزون بر آشنایی ما با باغ ایرانی، به بررسی یکی از مهمترین بناهای باستانی هند یعنی «تاج محل» می پردازد. اگر شما هم می خواهید پژوهشی داشته باشید بر باغ های ایرانی، سلسله ی تیموریان هند، یا بنای باستانی تاج محل در هند، این کتاب می تواند منبع قابل توجهی برای شما باشد.

آرش اشایی