مکتبی دیگر از نگارگری ایران (معرفی کتاب)

نام کتاب : مکتب نگارگری هرات

نویسنده : یعقوب آژند

ناشر : انتشارات فرهنگستان هنر

سال نشر : تابستان 1387

شمارگان : 1500 نسخه

تعداد صفحات : 478 صفحه

«آژند» در مورد نگارگری پژوهش های فراوانی دارد. می توان گفت از میان پژوهشگران ایرانی و آن هایی که در این باره تحقیق نموده اند، «آژند» از جمله سرآمدان است. هم بسیار نوشته است؛ و هم تا اندازه ی بسیاری نوشته هایش قابل قبول است. در ترجمه نیز ؛ مترجم پرکاری است؛ و دقت قابل قبولی دارد. به هر روی در کنار کتبی چون : «مکتب نگارگری تبریز و قزوین – مشهد» و همچنین «مکتب نگارگری اصفهان»، این کتاب - «مکتب نگارگری هرات» اثر کامل کننده و در خوری است، که می توان از آن بسیار آموخت. به هر روی در پایان فهرستی داده می شود از تعدادی از سرفصل های کتاب تا راهنمایی شود حداقل برای علاقمند این مبحث که همان نگارگری است؛ و تاریخچه ی آن در ایران.

پیش نگاه

بخش اول : دوره پیش مکتب هرات (850 – 780 ق.)

فصل اول ؛ عوامل شکل گیری (807 – 780 ق.) دوره تیمور

1- درآمد

2- سیاست گذاری هنری تیمور

3- دیوار نگاری

4- پس نگری

فصل دوم؛ شکوفایی مرحله پیشین مکتب هرات (850-807 ق.) دوره شاهرخ و بایسنقر میرزا

1- زمینه تاریخی – فرهنگی

2- هنر پروران

3- هنرمندان

فصل سوم ؛ کتابخانه سلطنتی هرات

1- درآمد

2- کتابخانه مکتب شیراز

3- شکل گیری کتابخانه سلطنتی هرات

4- «عرضه داشت» جعفر بایسنقری

5- جدول خطاطان و نقاشان کارگاه هنری

6- کلانتر (رئیس ) کتابخانه

7- عملکرد سه وجهی صورتخانه

(1) آثار تصویری

(2) آثار نقاشانه

(3) آثار تزیینی

پژمان مهندس پور

همراه با زنان شاعر (معرفی کتاب)

نام کتاب: شعر زنان جهان

گزیده و ترجمه: فریده حسن زاده

تعداد صفحات: 422 صفحه

ناشر: موسسه ی انتشارات نگاه

محل و سال انتشار: تهران ؛ 1380

شمارگان: 3 هزار نسخه

بعد از دو نوشته ی کوتاه که تا اندازه ای می تواند یک مقدمه ی بسیار کوتاه حساب شود، کتاب بلافاصله با شعر شاعران زن جهان آغاز می شود. شاعران زن یا شاعره هایی گوناگون و از کشورهای مختلف. از روسیه در بلوک شرق سابق گرفته تا عمق بلوک غرب، و از بلوک غرب گرفته تا اعماق اروپای شمالی. از آسیا نیز تعدادی شاعر زن حضور دارند، چه آسیای جنوب غرب و چه آسیای جنوب شرق. از شعرای زن ایرانی نیز از «فروغ فرخزاد» شعر مطرح وی - «تولدی دیگر» - در این دفتر آمده است، که هم جای تقدیر دارد و هم جای تشکر، که مترجم و گردآورنده این بار، از اعتماد به نفس درستی برخوردار بوده است. به هر روی در این دفتر با 83 شاعر زن آشنا می شوید، که با تعدادی از آن ها اگر اهل شعر بوده اید؛ پیش از این آشنایی داشته اید چون پاره ای شاعره هایی بسیار معروف اند و شناخته شده. در پایان؛ و از صفحه ی 347 به بعد نیز ترجمه هایی شده است از مجموعه ای به نام «تاک های در هم تنیده» که به قول مترجم، کاوشی عاشقانه است، در روابط مادران و دختران، در این قسمت با شعرهای جالبی در تماس قرار می گیرید؛ که به شدت تاثیر گذارند. به هر روی گرچه زبان شعرا بسیار متفاوت است از یکدیگر و بهتر می بود که اشعار از زبان اصلی و از طرف گروهی مترجم به ترجمه نزدیک می شد، اما به هر صورت آن چه در این دفتر گرد آمده است؛ حداقل حُسنی که دارد روانی ترجمه است. منابع ترجمه نیز در پایان کتاب آمده است؛ که همگی از زبان انگلیسی است.

پژمان مهندس پور

دانستن درباره ی ایران (معرفی کتاب)

نام كتاب : فرايند تكوين حماسه ايران (از مجموعه‌ي «از ايران چه مي‌دانم؟» شماره‌ي 58)
نويسنده : جليل دوستخواه
تعداد صفحات : 116 صفحه
ناشر: تهران ؛ دفتر پ‍ژوهش‌هاي فرهنگي
سال نشر : 1384
از ميان كتاب‌هايي كه در قطع رقعي و خلاصه شده و مختصر در اين مجموعه - « از ايران چه مي‌دانم؟ » - به چاپ رسيده است، و تعدادي را خوانده ام و بسياري را نيز دارم؛ اين كتاب به نظرم اثر پخته‌تري است. البته اين بدين معنا نيست كه مابقي مطالب يا كتب ديگر از اعتباري مانند اين اثر برخوردار نيستند ، بلكه منظور اين است ، كه من از ميان آن چه خوانده‌ام اين اثر را بيشتر پسند كرده‌ام. به هر روي مي‌دانيم كه « جليل دوستخواه » در اين زمينه‌ يعني ادبيات ؛ و به ويژه ادبيات پيش از اسلام تسلط وافري دارد. هم چنين چون زبان‌هاي ايران كهن مي‌داند، و دليل موجه‌اش ترجمه‌ي «اوستا» از سوي اوست ؛ به همين دليل اعتماد خواننده ، با دانستن اين مورد به او در زمينه‌ي پژوهشي اين چنين دو چندان مي‌شود. به هر ترتيب اگر خواهان دانستن درباره‌ي مطالبي چون : ادبِ گاهاني و اوستايي ، ادب مادي ، ادب فارسي ميانه و يا ديگر مطالبي از اين دست هستيد؛ و البته موجز و مختصر، اين كتاب ارزش مطالعه ، و داشتن را دارد.

پژمان مهندس پور

نگاهی به سرزمین اصلی آریاییان (معرفی کتاب)

عنوان : ایران، سرزمین همیشگی آریاییان : مهاجرت های آریاییان و پیوند آن با آب و هوا و دریاهای باستانی ایران

نویسنده : رضا مرادی غیاث آبادی

ناشر : انتشارات نوید شیراز

نوبت و سال چاپ : چاپ سوم ؛ 1384 خورشیدی

شمارگان: 3000 نسخه

تعداد صفحات : 112 صفحه

مهاجرت نقش مهمی در تاریخ سرزمین های فراوان داشته و دارد. در واقع این پدیده – مهاجرت – تاثیر قابل توجهی هم بر مهاجران دارد، و هم بر جامعه ی مهاجر پذیر. تاریخ «ایران» نیز در بردارنده ی مهاجرت های گوناگون و فراوانی است که از آن میان می توان به مهاجرت آریاییان به ایران اشاره کرد. در واقع این مهاجرت ؛ یعنی مهاجرت آریاییان به ایران ، موضوعی است که در کتاب های فراوانی بدان پرداخته شده است. البته در برخی از این کتاب ها بخشی به این مهاجرت پرداخته شده و در موارد بسیار کمتری موضوع اصلی کتاب، همین موضوع بوده است.

کتاب « ایران ، سرزمین همیشگی آریاییان » یکی از کتاب هایی است که به موضوع مهاجرت آریاییان به « ایران » می پردازد؛ اما نکته مهم این که بیشتر کتاب هایی که با زمینه ی مهاجرت آریاییان به ایران نوشته شده اند بر این باورند که «ائیریه ویجه» یا « سرزمین اصلی آریاییان » جایی در خارج از «ایران » کنونی بوده است؛ و از مکان هایی که در این منابع برای «ائیریه ویجه» بر می شمارند ، می توان از «قفقاز»، «جنوب سیبری» ، «تاجیکستان» و مکان های دیگر را بر شمرد. «رضا مرادی غیاث آبادی» ، اما باور دیگری دارد و معتقد است که «ائیریه ویجه» همین سرزمین کنونی ایران است. و برای این مدعا ، از دلایل گوناگونی بهره می برد.

کتاب با ترجمه ی «کتیبه ی سومری» یافته شده در شهر «نیپور» با موضوع «سرزمین دیلمون » ( یا « ایران » از دید سومریان ) آغاز می شود. پس از آن ، در «پیشگفتار » نویسنده فرضیه ی مهاجرت آریاییان از خارج از ایران را مورد تردید قرار می دهد. در قسمت بعدی، یا «1- طرح مسئله» نگارنده به طرح کلی دلایلی می پردازد که بر بنیان آن ها مهاجرت آریاییان از خارج از مرزهای ایران به داخل ایران ، موردی اشتباه است. در فصل دوم یا « 2- شواهد باستان زمین شناسی» ، آقای «مرادی غیاث آبادی» نگاهی دارد به شواهد زمین شناسی باستانی ایران. و در سه زیر فصل به بررسی وضعیت آب در ایران ، و دریاهای باستانی در ایران، وضعیت سطح زمین و ناهمواری های موجود در آن و وضعیت پوشش گیاهی در ایران باستان می پردازد.

در فصل بعدی ، یا «3- شواهد باستان شناسی» ، یافته های باستان شناسی مرتبط با موضوع مهاجرت بررسی شده است. و در فصل چهارم با عنوان «4- شواهد اسطوره شناسی و متون کهن» نگارنده ، نگاهی دارد به اشاراتی که در اساطیر و نوشته های باستانی به این موضوع ، یعنی مهاجرت آریاییان به ایران شده است. و پس از آن در « 5- نتیجه گیری» ، نویسنده با استفاده از دلایل بیان شده در فصل چهار گانه ی کتاب ، سعی در اثبات فرضیه ی خود دارد. پس از این 5 فصل کتاب، شامل مطالب دیگری نیز است که عبارتند از « پس گفتار» ، «پیوست ها» ، « کتاب شناسی» و « ترجمه انگلیسی خلاصه کتاب».

کتاب « ایران سرزمین همیشگی آریاییان» کتابی مفید و سودمند است برای تمامی دوستداران تاریخ، اسطوره ، باستان شناسی و به طور کلی هر کس که این موضوع – مهاجرت آریاییان به ایران – برایش جالب باشد.

عناوین مطالب کتاب به ترتیب عبارتست از:

پیشگفتار

1. طرح مسئله

2. شواهد باستان زمین شناسی

الف – وضعیت آب و دریاهای باستانی

ب – وضعیت سطح زمین و ناهمواری ها

ج – وضعیت پوشش گیاهی

3. شواهد باستان شناسی

4. شواهد اسطوره شناسی و متون کهن

5. نتیجه گیری

پس گفتار

پیوست ها

داستان توفان عصر جمشید به روایت اوستا

بخش کردن فریدون جهان را بر پسران به روایت شاهنامه فردوسی

هفت پاره شدن زمین بر اثر باران به روایت متن پهلوی بندهش

داستان توفان به روایت کتیبه های سومری

داستان توفان نوح به روایت عهد عتیق (تورات)

کتاب شناسی

ترجمه انگلیسی خلاصه کتاب

آرش اشایی

شکوه جلوه گری در دیوار نگاره های عصر صفوی (معرفی کتاب)

عنوان : طلیعه ی دیوارنگاره های مکتب اصفهان ، کاخواره نایین

نویسنده: سعید خودداری نایینی

ناشر: فرهنگستان هنر

موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن

سال انتشار: پاییز 1388

قطع : وزیری

کتاب؛ بعد از یک مقدمه ی کوتاه و پیشگفتار یک راست به سراغ پیشینه ی تاریخی «نایین» می رود. و تقریباً در چند صفحه، بحث را با دقت اما گزیده گو جمع می کند. سپس در فصل دوم، به مبحثِ دیوار نگاری در عهد صفوی می پردازد. این فصل نیز گرچه مبسوط نیست، اما تقریباً بی اشتباه در این باره – دیوارنگاره های- صفوی ، مولف بحث کوتاهی می کند. سپس به مبحث اصلی در فصل سوم می رسیم، که این فصل اصل بحث است و زحمت مولف در آن مشهود. البته فصل چهارم، پنجم و ششم نیز با همین قدرت؛ مولفبحث کتاب را به پیش می برد. بحثی تخصصی که جای تقدیر دارد؛ زیرا تمرکز اولین چیزی است، که در آن مشهود است. به دیگر سخن مولف چون بر یک موضوع، یک خانه و یک مسئله ی مشخص درنگ نموده است؛ پس به همین دلیل از پس پژوهش با قدرت تمام برآمده است. به عبارت دیگر اگر کسی علاقه مندِ به نقاشی ، دیوارنگاری و یا نگارگری بوده باشد؛ این وجه از «خانه ی پیرنیا» که حالا موزه ی مردم شناسی کویر نایین است؛ او را در بازدید هم به شدت مشغول و هم بسیار کنجکاو می کند. به هر روی به نظر من، این وجه از کنجکاوی آدم های اهل هنر را از این کتاب با هنرمندی تمام پر نموده است. البته همه می دانیم که چه بسا که در هر کتابی سهوِ بسیار اتفاق می افتد؛ اما من در مطالعه ی دقیق این پژوهش، سهو بزرگی در آن ندیدم. در پایان اگر علاقه مندِ به معماری، نگارگری، گچ بری و یا هر کدام از اقسام هنر در شما هست این کتاب اثر پخته ای است؛ پخته ولی نه چندان رنگی زیرا ناشر در چاپ تمام رنگی کتاب کمی خست به خرج داده اند؛ که به نظر من ضربه ای که کتاب خورده، هم قابل فهم است و هم تا اندازه ی بسیاری مشهود.

پژمان مهندس پور

معرفي سفرنامه ي فرد ريچاردز (معرفي كتاب)

عنوان : سفرنامه فرد ريچاردز

مولف: فرد ريچاردز

مترجم: مهين دخت صبا

ناشر: شركت انتشارات علمي و فرهنگي

نوبت چاپ : چاپ سوم، 1389

شمارگان : 1000 نسخه

سفرنامه «فرد ريچاردز» از اين جهت قابل توجه است؛ كه سفرنامه نويس در سال هاي متأخر از «ايران» بازديد كرده است. «فرد ريچاردز» در اوايل سلطنت «رضا شاه» راهي «ايران» شده ، و چون نقاش قدرتمندي هم بوده، و عضو انجمن سلطنتي نقاشان و حكاكان «انگلستان»؛ پس تعدادي تابلوي جالب نيز از «ايران» تصوير نموده، كه چاپ آن ها را با كيفيتي به نسبت خوب در كتاب خواهيد يافت. هم چنين در مقدمه؛ مترجم با اشاره به اين نكته كه «فرد ريچاردز» شاعر هم بوده است و هم چنين نويسنده؛ پس: «موفق گرديده مشاهدات خود را با بياني لطيف و دقيق و شاعرانه در كتابي تحت عنوان يك مسافرت ايراني شرح دهد.»[1] به هر روي چنان چه خواهان ديدن «ايران» از ديد يك سياح انگليسيِ نويسنده، شاعر و حكاك هستيد، آن هم در اوايل سلطنت «رضا شاه» اين كتاب يك منبع است.

بخشي از فهرستِ مطالب كتاب:

مقدمه مترجم

مقدمه مولف

به سوي ايران

مناظر و آهنگهاي اصفهان

ميدان شاه و بازي گوي و چوگان

عالي قاپو – باب عالي

ترياك

دروازه هاي بازار اصفهان

بازارهاي ايران

چهل ستون

مدرسه شاه سلطان حسين

پلها، جوي هاي روان و نغمات

نوروز

ملخ

كبوترخانه هاي اصفهان

جلفا

خريد

درشكه

تلگراف

در پايان ذكر اين مطلب به نظر ضروري مي رسد، كه اين كتاب پيش از اين، از سويِ «بنگاه ترجمه و نشر كتاب» به چاپ رسيده بوده است به سال 1343 و در مجموعه اي تحت عنوان «مجموعه ايران شناسي» شماره 27 ؛ البته با كيفيتي به نسبت بهتر و جلد «گالينگور».

پژمان مهندس پور

---

1-سفرنامه فرد ريچاردز، فرد ريچاردز، مقدمه ي مترجم، صفحه ي 10.

نگاهی به اژدها در اساطیر ایران (معرفی کتاب)

عنوان: اژدها در اساطیر ایران

پژوهش و تحقیق: دکتر منصور رستگار فسایی

ناشر: نشر توس

نوبت چاپ: چاپ اول

سال انتشار: 1379

تعداد صفحات: 384 برگ

در اساطیر ایران، اژدها عنصری مهم است؛ که در بسیاری از اساطیر ایران نقش مهمی دارد. از هفت خوان رستم تا ماجرای ضحاک مار دوش. کتاب «اژدها در اساطیر ایران» نگاهی دارد دقیق و مو شکافانه به این عنصر مهم – اژدها – در اساطیر ایران و مقایسه نقش اژدها در اساطیر ملل دیگر ؛ مانند مردم «چین»، «هند» و اقوام دیگر.

کتاب در فصول گوناگون و فراوان نگاهی دارد به اژدها. در این جا برای آشنایی با بخشی از مطالب کتاب ، توضیح مخصری خواهیم داشت درباره ی بخشی از مطالب کتاب. فصل اول کتاب به بررسی واژه ی اژدها و معنای آن در ادبیات فارسی می پردازد و شکل های مختلف این واژه ذکر می شود. فصل دوم یا «نام های دیگر اژدها در ادب فارسی» ، همان گونه که از اسمش پیداست، نام های دیگری که به این موجود اساطیری – اژدها – در ادبیات فارسی اطلاق شده را بیان می کند. در فصل بعدی با عنوان «اژدها : مار» مقایسه ای دارد بین اژدها و مار. در فصل چهارم و پنجم و ششم ، کتاب نگاهی دارد به شمایل صوری اژدها. در فصل هفتم یا «جایگاه اژدها» ، نویسنده به بررسی مکان اژدها در نوشته های تاریخی و اساطیری می پردازد.

کتاب «اژدها در اساطیر ایران» ، کتابی است ارزشمند و سودمند و به ویژه مناسب خواهد بود برای علاقه مندان به تاریخ و اساطیر و هم چنین سایر دوستداران ادب و تاریخ ایران.

در پایان گفتنی این که فهرست مطالب ، تنوع نوشته های کتاب «اژدها در اساطیر ایران» را به خوبی برای ما آشکار می کند:

پیشگفتار

اژدها

نامهای دیگر اژدها در ادب فارسی

اژدها : مار

شکل و هیئت اژدها

اعضاء و اجزاء اژدها

اندازه اژدها

جایگاه اژدها

زمان، ظهور و عمر اژدها

خوراک اژدها

اوصاف اژدها

چهره های اهریمنی اژدها

موجودات دیگر در چهره اژدها

افسون اژدهایان

اژدهایان دوست

اژدهایان سخنگوی

سلاح نبرد با اژدها

جنگ با اژدها یا اژدها کشی

پاداش پهلوانان اژدها کش

اژدها در روایتهای مذهبی

اژدها در روایتهای عارفانه

اژدها در تشبیهات و استعارات شاعرانه

اعتقادات عامیانه و امثال و حکم درباره مار و اژدها

اندیشه های گوناگون درباره اژدها

چند شعر و خبر امروزی در ارتباط با اژدها

پیوست 1) دیار شهریاران

پیوست 2) اژدها کشتن ملک بهمن صاحبقران پسر فیروز شاه

شرح تصاویر

فهرست منابع

آرش اشایی