هنرمندان و حاميانشان (معرفی کتاب)

نام كتاب: نگارگري و حاميان صفوي
نويسنده: آنتوني ولش
برگردان: روح‌الله رجبي
ناشر: انتشارات فرهنگستان هنر
تاريخ انتشار: چاپ اول، پاييز 1385
شمارگان: 1500 نسخه
تعداد صفحات: 275 برگ
نام اصلي كتاب، كه اين بوده است: «Artist for the shah» به اين نام تغيير يافته است: «نگارگري و حاميان صفوي». مترجم علت اين تغيير نام را اين گونه شرح مي‌دهد: «علت تغيير نام فارسي كتاب آن بوده است كه آقاي ولش تجربه‌هاي هنري و رنج مقدسي را كه هنرمندان شهير ايراني براي دستيابي به ظاهر و باطن اين هنر شريف برده‌اند، در نظر نگرفته و در پس تحولات و تطورات سياسي چنين انگاشته‌ است كه «ذوق زيبايي شناسي شاهان و اميران» محور انگيزه‌ها و تجربيات هنري هنرمندان ايران بوده است. از اين رو ايشان را «هنرمندان در خدمت شاه» دانسته و گاه با الفاظي كه شايستۀ مقام هنرمندان نيست، از آن‌ها نام برده است؛ كه البته چنين جملاتي در ترجمۀ كتاب حذف گرديد.»
به نظر مي‌رسد اين كه مترجم، خود صادقانه متذكر شده است، كه نام كتاب تغيير داده شده و چرا، خوب است، اما در مورد حذفي كه در چند جاي متن به قول خود مترجم رخ داده به نظر من كار درستي نيست. مترجم مي‌توانست عين عبارات را ترجمه و اعتراض و دليل اعتراض خود را در پانويس، يا حتي در داخل خود متن توضيح بدهد. اين كه چرا اين مورد صورت نگرفته، شايد هم به دليل فرارِ از دستِ مميزي بوده باشد. به هر حال در اين يادداشت، مترجم در جايي ديگر در جهت توضيح حذف‌هايي كه صورت گرفته اين چنين توضيح مي‌دهد: «اما آن چه مسلم است هنر نگارگري نه همچون معماري و هنرهاي صناعي است كه مورد نياز روزمرۀ مردم بوده و همگان پرداخت هزينۀ آن را تقبل كنند، نه همچون خوشنويسي كه قاطبۀ اهل علم براي ترويج علم به اين هنر نيازمندند و نه همچون موسيقي كه با ابزاري ساده قابل تحقق و دستيابي است، بلكه هنري است كه با همۀ عظمت هنري و علوم پيچيده‌اش نيازمند مواد و مصالحي است كه جز در كارگاه‌هاي سلطنتي حاصل نمي‌شد و همين وابستگي بود كه مشكلات فراواني را نيز براي اين گروه از هنرمندان به وجود مي‌آورد. اما آن چه بر اهل تفكر عيان است اين كه تحولات هنري مبتني بر تجربيات هنرمندان سلف و نحوۀ تفكر و در نتيجه تجربه‌هاي هنرِ هنرمندان در هر دورۀ تاريخي است. هنر نه تنها متعلق به سفارش دهندگان و ذوق درست و يا نادرست آن‌ها از باطن هر دوره كه توسط هنرمند گزارش مي‌شود.» اين سخن مترجم هم درست است و هم نه. البته اگر «ولش» ميزان تاثير گذاري شاهان صفوي را زياد بالا برده و نگارگران ايراني را تنها به اجيرشدگاني گوش به فرمان تقليل داده باشد هم حرف درستي نمي‌تواند باشد. ما مي‌دانيم كه در موارد بسياري شاهان صفوي خود شاگردانِ نگارگران بزرگ ايراني بوده‌اند. مثلاً «شاه اسماعيل» خود نزد «بهزاد» تلمذ كرده است، و يا «شاه عباس دوم» در امر خطاطي خود آدمي بوده است؛ چيره دست. همچنين «شاه عباس اول» در تغيير ذائقه‌ي نگارگري ايران سهم در خوري داشته. پس هم مي‌توان گفت كه حرف مترجم درست است؛ تا حدي و هم مي‌توان گفت كه «ولش» اگر در متن اصلي زياده روي نكرده است تا اندازه‌اي درست گفته است. بيشتر مي‌توان گفت، كه ميان نگارگران و حاميان ايشان يك تعامل وجود داشته، نه تحكم، و اصلاً همان طور كه گفته شد، تعدادي از اين شاهان در درون اين مكاتب خود به عنوان يك مهره حضور داشته‌اند ولي نه آن چنان بزرگ كه بتوانند مكتب را به سمتي راهنمايي كنند كه ذائقه‌ي شخصي آن‌ها است بلكه ذائقه‌ي شخصي آن‌ها نيز در درون كليت نگارگري؛ بخشي بوده است، از ذائقه‌اي كلي‌تر؛ كه آن همان سرشت و ذائقه‌ي هنريِ هنرمندان ايراني است، در دوره‌ي صفوي. به هر روي اين مهمي بود كه مترجم خود را نيازمندِ از توضيح آن ديده، و اينجانب نيز با خواندن كتاب خود را نيازمندِ به توضيحي ديگري ديدم كه داده شد. به هر صورت، كتاب، پژوهش چندان بدي نيست و در آن با اين فصول در ارتباط‌يد، كه در زير فهرست‌وار بدان اشاره مي‌كنم، جهت اطلاع.
1- زمينۀ تاريخي
2- سياوش گرجستاني
3- صادقي‌بيگ
4- صادقي و آقارضا
5- شخصيت‌هاي برجسته و حمايت از هنر
6- حاميان و هنرمندان
ضميمه‌ها
فهرست راهنماي نقاشان و خطاطان
كتابشناسي
نمايه

پژمان مهندس پور

كوتاه درباره‌ي اكسپرسيونيسم (معرفی کتاب)

نام كتاب: آشنايي با سبك‌هاي هنري جهان، اكسپرسيونيسم

ترجمه و تدوين: اكرم قيطاسي

ناشر: نشر صائن

سال انتشار: چاپ اول، 1383

تعداد صفحات: 30 صفحه

عنوان كتاب «اكسپرسيونيسم» يكي از مجموعه كتاب‌هاي «آشنايي با سبك‌هاي هنري جهان» است، كه چاپ اول آن در سال 1383 مي‌باشد. اين كتاب در قطع كوچك است، و تيراژ 1100 نسخه‌اي را در بردارد، كه مترجم و گردآورنده‌ي اين كتاب خانم «اكرم قيطاسي» مي‌باشد. در اين كتاب به «اكسپرسيونيسم» كه جنبشي در هنر و ادبيات و موسيقي است اشاره شده، كه به عنوان نوعي مقاومت «آوانگارد» در مقابل «ناتوراليسم» «آكادميك»، در جهت بيان مستقيم احساسات و تفكرات و عواطف مهم هنرمند است. در اين كتاب مترجم سعي كرده با زباني ساده و گويا از چگونگي پيدايش «اكسپرسيونيست‌ها» بگويد و تاكيدشان بر قواعد حسي براي بيان واقعيت فردي خود. توجه به اين نكته مهم است كه عبارت «اكسپرسيونيسم» با ايده‌هاي «گئورگ بوشز» شاعر، ديدگاه‌هاي «سورن كيركگارد» فيلسوف، رنج‌هاي تب آلود «اگوست استريندبرگ» و اهميت جنبه‌ي ناخودآگاه وجود توسط «زيگموند فرويد» مرتبط بود. در ادامه به دو گروه از معروف‌ترين گروه‌هاي «اكسپرسيونيست‌ها» اشاره مي‌شود. به گروه نقاشان «بروكه» (معروف‌ به «اكسپرسيونيست‌هاي فيگوراتيو») كه اولين بار در سال 1905 در «درسدن» شكل گرفت و همين طور به گروه معروف ديگري به نام گروه «سوار آبي فام» (معروف به «اكسپرسيونيست‌هاي انتزاعي») كه در سال 1912 در مونيخ شكل گرفت.

بيان تصويري گروه «بروكه» خشن و با حالات نامنظم و تند است و بيشتر بر تغيير شكل اشياء تاكيد دارد، تا بر نفي بازنمايي تصويري. آثار اين گروه گاهي ناتمام است. و اشاره به حالت هيجان زده‌ي ذهني دارد كه با محيط پيرامون خود درگير شده و هيچ برنامه‌ي معيني ندارد.

در گروه «سوار آبي‌ فام» بيان تصويري گاهي فراتر از بازنمايي تصوير است، و براي تقويت مفهوم ذهني و خيالي اشاره به واقعيت‌هاي مادي را نفي مي‌كند.

«اكسپرسيونيست‌ها» براي بيان احساساتشان عميقاً از اسطوره‌ و «سمبليسم» كمك مي‌گيرند و همچنين هارموني رنگ‌ها تاثير بسزايي در اين سبك داشته است.

در كتاب، در پايان به بزرگ‌ترين خطر براي اكسپرسيونيست‌ها، دشمني‌هاي سياسي و غيرسياسي گروه‌هاي رسمي، از زمان امپراتوري آلمان تا دوران رايش سوم نيز اشاره مي‌شود. فشارهايي كه به بيرون كردن هنرمندان از آكادمي‌ها، توقيف و از بين بردن آثارشان و حتي ممنوعيت نقاشي هنرمنداني كه از معيارهاي رسمي سرپيچي مي‌كردند منجر شد. به هر روي در اين كتاب سي صفحه‌اي خواننده با زباني ساده با سبك «اكسپرسيونيست»، و با مباني اصلي آن آشنا مي‌شود.

پژمان مهندس پور

یک آشنایی بیشتر (معرفی کتاب)

نام كتاب: آشنايي با همينگوي
نويسنده: پل استراترن
برگردان: شيوا مقانلو
ناشر: نشر مركز
سال انتشار: 1387 (چاپ اول)
شمارگان: 3000 نسخه
كتابِ جمع و جور و مختصري است؛ و اطلاعاتي كه به شما مي‌دهد، حتي اگر در مورد «همينگوي» زياد خوانده باشيد؛ بدك نيست. يك مجموعه اطلاعات دسته بندي شده است، با يك نثر خوب و البته ترجمه‌اي به نسبت خوب. البته خواندن كتاب براي آن‌هايي كه علاقه‌مند به ادبيات هستند جذابيت دو چنداني دارد. زيرا هم كتاب از حجم كمي برخوردار است و تقريباً در يك نشست خوانده مي‌شود؛ و هم تركيبي است؛ از زندگي‌نامه و نقد. البته در زمينه‌ي نقد داستان‌هاي همينگوي نبايد با انتظار زيادي به كتاب نزديك شويد؛ زيرا با يك نقدِ پخته و بسيار كار شده، روبرو نخواهيد شد؛ بلكه اين بيشتر قضاوتي است، كه نويسنده از خود داشته و درباره‌ي تعدادي از داستان‌هاي همينگوي؛ كه در طولي كه دارد زندگي او را براي شما تعريف مي‌كند از آن‌ها نيز سخن مي‌گويد. به هر ترتيب كتاب ارزش خواندن و ماندن در كتابخانه‌ي شما را دارد، هم به عنوان يك منبع جمع و جور و هم به عنوان كتابي كه گاه به گاه مي‌توان به آن سر زد و حتي هر چند سالي يك بار؛ يك مرور كوتاه بر آن داشت؛ البته اگر علاقه‌مندي شما به «همينگوي» ويژه است.
فهرست فصول كتاب:
يادداشت ناشر
درآمد
زندگي و آثار همينگوي
سخن پاياني
آثار عمده‌ي همينگوي

گاه شمار زندگي و زمانه‌ي همينگوي
متون پيشنهادي براي مطالعه‌ي بيشتر
نمايه

پژمان مهندس پور

تاريخ تلخ (معرفي كتاب)

عنوان : تاريخ مغول

نويسنده : عباس اقبال آشتياني

ناشر : مؤسسه ي انتشارات نگاه

سال نشر : 1387

شمارگان : 1650نسخه

تعداد صفحات : 616 صفحه

عباس اقبال آشتياني متولد 1275كه در سال 1334رخت از جهان بر بست ، در ادب و فرهنگ ايران كارهاي ارزشمندي دارد.

از جمله ي اين كارها مي توان به همين كتاب «تاريخ مغول» اشاره نمود . البته اين كتاب با نامهاي ديگري همچون : «تاريخ مغول از حمله ي چنگيز تا تشكيل دولت تيموري » و«تاريخ مغول واوايل ايام تيموري »نيز منتشر شده است .

البته اسم اصلي كتاب يا به عبارتي ديگر عنوان جلد اولي كه قرار بوده است ، ادامه پيدا كند اين عبارت را داشته است ؛« تاريخ مفصل ايران از استيلاي مغول تا اعلان مشروطيت »، كه چاپ جلدهاي بعدي كتاب ادامه پيدا نكرد و همين بخش از اين پژوهش با عناويني كه در بالا آمد بارها به چاپ رسيد .

خود عباس اقبال آشتياني در مورد چگونگي شكل گيري اين كتاب در مقدمه ي همين تاريخ ، اينطور مي گويد : « مقارن برگشتن نگارنده به تهران در پنج سال قبل ، وزارت جليله ي معارف نيز براي رفع احتياج مدارس دست به كار تاْليف يك سلسله كتب درسي زد وجناب مستطاب اجل آقاي اعتماد الدوله قراگوزو ، وزير معارف وقت نيزدر اين موضوع جدي تام داشتند ونگارنده به تشويق ايشان و حضرت مستطاب اشرف و مخدوم معظم من آقاي تقي زاده ، وزير محترم ماليه ماْمور تهيه ي يك دوره تاريخ ايران از ابتداي استيلاي مغول تا اعلان مشروطيت گرديده و مقرر شد كه سلسله ي تاريخ ايران از ابتدا تامشروطيت به ترتيب ذيل فراهم شود :

از ابتدا تا صدر اسلام به قلم آقاي پيرنيا .

از صدر اسلام تا استيلاي مغول به قلم آقاي تقي زاده .

واز استيلاي مغول تا اعلان مشروطيت توسط اين ضعيف .»

به هر تقدير تا آنجا كه ميدانيم جلد دوم اين كتاب به جز مختصري از تاريخ اوايل دوره ي تيموري نيمه كاره رها شده و جلدهاي سوم و چهارم نيز نوشته نشده است ؛اما درباره ي اين جلد كه به هر صورت چاپ شده و در اختيار ماست ،خود عباس اقبال آشتياني در مقدمه در اينباره ؛يعني درباره ي اين كتاب مي گويد :

« كتاب حاضر با مقدماتي كه ذكر كرديم ، ناقص است و البته از اشتباهات نيز خالي نيست .

چه اولاًكار دست اول كسي است كه به خصوصه در اين باب تخصص نداشته ، ثانياًبا فراهم نبودن نمونه ها يا راهنماياني در اين راه ناهموار مجهول و نداشتن دسترسي به منابع لازمه ( كه گاهي تحصيل كتاب هاي چاپي راجع به اين دوره نيز در تهران غير ممكن مي شد ) آن هم در مدتي قليل آوردن نمونه اي خالي از عيب و نقص از عهده ي نگارنده خارج بود .»

اين مطلب از سوي عباس اقبال آشتياني تا حدي درست است . ولي نكته آنكه اقبال آشتياني با تمام تلاش و دقت و با توجه به دانستن خوب زبان عربي و البته فارسي و حتماً يك زبان فرنگي در حد بضاعت تاريخ نويسي به روش نوين و البته با توجه به زمان خود تا حدي توانسته كاري صورت بدهد و براي شروع و آغاز مطالعه در مورد مغول و ايرانيان آمده به زير فرمان مغول شايد در ابتداي راه كتاب بدي نباشد .

البته بايد كاملاً در نظر داشته باشيد كه در مورد دلايل حمله ، و چرايي يورش مغول به ايران ؛ اين كتاب كندو كاوعميقي صورت نداده و در اين مورد به مباحث و نظريات مطرح شده از سوي نويسنده بايد با دقت نگاه شود .

به هر صورت در اين كتاب ،با نه فصل و تعداد بسياري ريز فصل روبه رو هستيد كه همگي در قامت تحقيق و پژوهش در يك راستا نيستند ، اما به هر رويي كتاب در جهت پژوهش و درك شما از موقعيت ايران در دوره ي مغول اگر تا به حال مطالعه ي عميقي در اين زمينه نداشته ايد ؛ اثري است ؛ بدون غلط هاي فاحش .

شعرهايي كه مي توان دوست داشت. (معرفی کتاب)

عنوان : تو را دوست دارم چون نان و نمك (گزينه ي شعرهاي عاشقانه).

ترجمه : احمد پوري

شمارگان : 2000 نسخه

نوبت چاپ : چاپ نهم

سال چاپ : زمستان 1387

آن كه با شعر آشناست، يا دستي در شعر دارد، يا دستي در شعر خواندن، حتماً نا آشنا با نام ناظم حكمت نيست .

شاعر پر آوازه ي تركيه كه سال هاي بسياري از وطنش تركيه دور بود و با اين همه به تركي شعر بسيار سرود و بسيار براي تركيه در زمينه ي ادبيات كسب آبرو كرد ، با آن كه از سوي حكومت تركيه در آن سال ها هميشه مورد تعقيب بود و بسيار هم آزار ديد .

به هر صورت در اين دفتر ، كه گزينه هايي از شعر هاي اين شاعر است، با اين فصول روبرو خواهيد بود .

درباره‌ي ناظم حكمت .

ناظم درباره ي ناظم .

درباره ي برگردان شعرها .

و سپس ترجمه ي حدود هفتاد ويك شعر كوتاه از اشعارناظم حكمت ، كه مترجم ياد آورشده كه همه ي اشعار راهم از متن اصلي برگردانده، يا ترجمه نموده است. در پايان بايد ياد آوري كنم ، كه در اين اشعار، شعر هاي تغزلي يا به عبارت ديگر عاشقانه ي ناظم حكمت است .

ريتسوس با دفتري ديگر (معرفي كتاب)

عنوان: نام ديگر عشق
سراينده: يانيس ريتسوس
مترجم: علي عبداللهي
ناشر: نشر امتداد ، 1382
تعداد صفحات: 128 برگ
شمارگان: 1500 برگ
«ريتسوس» را هر كه با شعر و به ويژه شعراي خارجي آشناست؛ مي‌شناسد. اين مجموعه نيز گردآوري پاره‌اي از شعرهاي اين شاعر بلند آوازه‌ي يوناني است؛ با ترجمه‌ي «علي عبداللهي». از اين شاعر بلندآوازه در «ايران» تا به حال ترجمه‌هاي چندي انجام يافته و البته اين نيز ترجمه‌اي است ديگر، كه زحمت آن را آقاي «عبداللهي» كشيده‌اند. پيش از اين؛ مجموعه‌ي «زمان سنگي» با ترجمه‌ي آقاي «فريدون فرياد» را معرفي كرديم كه الحق ترجمه‌ي گران سنگي است. در انتهاي آن كتاب فهرستي داده شده از ترجمه‌هايي كه از اشعار «ريتسوس» صورت گرفته است و به پارسي. از اين ترجمه در آن فهرست ياد نشده بود و به همين دليل در اين جا به معرفي آن پرداخته شد تا شايد علاقه مندان «ريتسوس» و دنبال كنندگان شعر او اگر نديده‌اند از اين ترجمه و زحمت كشيده شده نيز آگاه باشند. به هر روي براي آنكه علاقه‌مند «ريتسوس» بداند در اين ترجمه با چه شعرهايي از اشعار «ريتسوس» سر و كار دارد بخشي از يادداشتِ مترجم را كه به همين موضوع پرداخته، نقل مي‌كنيم تا شايد آشنايي در همين يكي چند سطر هر چه بيشتر صورت پذيرد.
«بخش نخست اين كتاب، شعر بلندِ «ديگ دود زده» است، بخش دوم از كتابِ «نگاتيوهاي سكوت»، برگرفته شده و اشعار دفتر سوم تمام كتاب «اپيتافيوس» يا «گورنبشته» است. دفتر حاضر نگاهي است گذرا به چند دوره‌ شاعري سراينده - اشعار آغازين، دوره مياني و شعرهاي اخير او – و همان طور كه خواهيد ديد فضاهاي يكسره متفاوتي دارد. فضاي بخش سوم فضايي خطابي، موزون و همراه با لحني عامه پسند است كه مي‌توان «سفارش اجتماعي» را عاملِ اصلي خلقِ آن دانست؛ در بخش نخست، شعر، آزاد سروده شده ولي همچنان بُن مايه‌اش سياسي – اجتماعي است و سرشار از «تعهد» به معناي «سارتر»ي آن، حال آن كه فضاي «نگاتيوهاي سكوت» فضايي فلسفي، انديشمندانه و عميق است كه «سفارش اجتماعي» در كنار بسياري عوامل ديگر در شعر نقش دارد.»

پژمان مهندس پور

پنجره و نقش آن در معماری سنتی ایران (معرفی کتاب)

عنوان: پنجره های قدیمی تهران
نویسنده: حسین سلطان زاده
عکس ها: رعنا جوادی
ترسیم ها: کار گروهی
ناشر: تهران / دفتر پژوهشهای فرهنگی
نوبت چاپ: اول
سال انتشار: 1375
تعداد صفحات: 312 صفحه
پنجره یکی از عناصر پیوند فضاهای داخلی و بیرونی در ساختمان ها می باشد؛ و البته پنجره، کارکردهای فراوانی در معماری سنتی ایران داشته است. کتاب «پنجره های قدیمی تهران» به بررسی این عنصر - پنجره - در معماری سنتی تهران می پردازد، و البته بسیاری از خصوصیات و تزیینات در پنجره های قدیمی سایر نقاط ایران نیز در این کتاب وجود دارد. پس از پیشگفتار، کتاب در 3 بخش و تعداد زیادی فصل و زیر فصل، تدوین شده و پس از این قسمت ها، یادداشت ها و فهرست های کتاب آمده است که عناوین بخش ها و فصول کتاب به ترتیب عبارتند از:
پیشگفتار
1- پنجره در معماری سنتی ایران
1-1- کارکردهای پنجره
1-2- انواع پنجره
1-3- نحوه تامین سایه
1-4- نقش پنجره در نمای ساختمان
1-5- نحوه شکل گیری پنجره
1-6- پنجره در اسناد مدون
2- تهران در دوران انتقال
2-1- بافت کالبدی تهران در دوران انتقال
2-2- معماری فرنگی
3- پنجره های تهران
3-1- انواع پنجره
3-2- تعداد پنجره در یک دهانه
3-3- عناصر همجوار پنجره
3-4- انواع تزیینات و نقش ها
3-5- برخی از ویژگی های بصری و کالبدی
یادداشتها
فهرست راهنما
فهرست منابع
در فصل 1 از بخش 1 (کارکردهای پنجره) نویسنده به بررسی کارکردهای پنجره در معماری سنتی پرداخته است؛ کارکردهایی مانند تامین نور، تهویه، منظر و تزیینات بنا. در ادامه در فصل 2 از بخش 1 (انواع پنجره) گونه های مختلف پنجره مورد مطالعه قرار گرفته اند. و پس از آن در فصل 3 از بخش 1 با عنوان «نحوه تامین سایه» نویسنده نگاهی دارد به پرده، سایبان و سایر عناصر ایجاد سایه که در ارتباطی مستقیم با پنجره قرار دارند. سپس در فصل 4 از بخش 1 زیر نام «نقش پنجره در نمای ساختمان» نگارنده به بررسی طراحی بنا و پیوند پنجره با آن می پردازد. در فصل بعدی، فصل 5 از بخش 1 – نحوه شکل گیری پنجره- نگاهی خواهیم داشت به عناصر تشکیل دهنده ی پنجره و نقش هندسه در طراحی آن. پس از آن، در فصل 6 از بخش 1 با نام «پنجره در اسناد مدون»، پنجره در متون و نوشته های کهن ادبی و سفرنامه ها مورد پژوهش قرار می گیرد.
بخش دوم کتاب با عنوان«تهران در دوران انتقال» به بررسی پنجره در دوران قاجار و تبدیل آن به پایتخت می پردازد. در فصل 1 از بخش 2 (بافت کالبدی تهران در دوران انتقال) نویسنده نگاهی دارد به معماری و شهرسازی تهران در آستانه ی پایتخت شدن و در واقع معماری سنتی تهران در دوران قاجاریه. پس از آن در فصل 2 از بخش 1 – معماری فرنگی – پژوهشگر به بررسی معماری فرنگی در تهران و نقش پنجره در آن می پردازد.
پس از این دو بخش، در بخش سوم – پنجره های تهران- نویسنده نگاه دقیق تری دارد به پنجره های قدیمی تهران. فصل 1 از بخش 3 (انواع پنجره)، که گونه های مختلف پنجره را مورد بررسی قرار داده است. پس از آن در فصل 2 از بخش 3 (تعداد پنجره در یک دهانه) نگارنده به بررسی تعداد پنجره ها در یک دهانه در معماری سنتی ایران پرداخته است و پس از آن در فصل 3 از بخش 3 (عناصر همجوار پنجره) نگاهی خواهیم داشت به عناصری در معماری که در ارتباط تنگاتنگی با پنجره هستند. عناصر مانند: بالکن، ستون، جان پناه و غیره. سپس در فصل 4 از بخش 3 – انواع تزیینات و نقش ها- تزیینات معماری در پیوند با پنجره مورد مطالعه قرار می گیرد. تزییناتی مانند: آجر کاری، کاشیکاری، گچبری. پس از آن در فصل 5 از بخش 3 (برخی از ویژگی های بصری و کالبدی) نویسنده به بررسی انواع خصوصیات پنجره و شکل بندی آن می پردازد. در انتها، در بخش یادداشتها ، منابع و مآخذ کتاب آمده است.
یکی از ویژگی های شاخص کتاب، افزون بر مطالب آن، تصاویر فراوانی است که در آن آمده است و در واقع در هر بخش، فصل و زیر فصل با توجه به مطالب نوشته شده، تصاویر مرتبط ارائه شده است. تصاویر که خواننده را در فهم بهتر مطالب یاری می کند.
اگر علاقه مند به معماری سنتی و عناصر تشکیل دهنده آن هستید، خواندن این کتاب را به شما پیشنهاد می کنم.
آرش اشایی

از باغ های اساطیری ایران تا آرامگاهی در هند (معرفی کتاب)

عنوان کتاب: تداوم طراحی باغ ایرانی در تاج محل (آرامگاهِ بانوی ایرانی تبار)
نویسنده: حسین سلطان زاد ه
ناشر: تهران – دفتر پژوهشهای فرهنگی
نوبت چاپ: 1
سال انتشار: 1378
تعداد صفحات: 156 صفحه
گسترش زبان فارسی و فرهنگ و اندیشه ی ایرانی در کهن، تا آن جا بود که حتی در شرق آفریقا نام سلسله ی شاهنشاهی «رستمیان» شنیده می شد، و البته به جز این، تبادلات فرهنگی «ایران» با کشورهای نزدیک تر و همسایه ی «ایران» نیز به میزان زیاد وجود داشت. «هند» یکی از کشورهای همسایه ی «ایران» بوده که تبادلات فرهنگی آن با «ایران» کاملاً مشخص است. در واقع یکی از سلسله های شاهنشاهی در «هند»، «تیموریان یا مغولان هند» بودند که با توجه به زبان رسمی دربار آن ها - زبان فارسی- و مهاجرت عده ی زیادی از اندیشمندان و بزرگان «ایران» به «هند»، اهمیت خاصی در تاریخ «هند» و «ایران» دارد.
کتاب «تداوم طراحی باغ ایرانی در تاج محل» یکی از نوشته هایی است که پیوند «ایران» و «هند» را به خوبی نشان می دهد. کتاب پس از پیشگفتار در دو فصل اصلی و 10 بخش تدوین شده است که عناوین فصول و بخش های اصلی کتاب به ترتیب عبارتند از:
فصل اول: باغ ایرانی
1 – برخی از خصوصیات باغ ایرانی به روایت شاهنامه فردوسی
2 - «باغ ایرانی» به روایت عبدی بیگ
3- برخی از خصوصیات باغ ایرانی
فصل دوم: تاج محل
1 – گورکانیان و فرهنگ ایرانی
2 - تاج محل مزار چه کسی است؟
3 – عناصر و فضاهای تاج محل به روایت پادشاه نامه
4 – برخی از ویژگی های معماری تاج محل
5 – شکل ها و عددهای نمادی و رمزی
6 – معمار تاج محل کیست؟
7 – واژه نامه فنی و هنری متن پادشاه نامه
فصل اول همان گونه که از نام آن مشخص است به بررسی باغ ایرانی می پردازد. بخش 1 از فصل 1 (برخی از خصوصیات باغ ایرانی به روایت شاهنامه فردوسی) به بررسی دو نوع از باغ های ایرانی در شاهنامه ی فردوسی می پردازد: «باغ سکونتگاهی – حکومتی» که در واقع محل زیست و فرمانروایی حکمرانان است؛ و «باغ مزار» که در واقع باغ هایی را شامل می گردد که آرامگاهی را در بر می گیرند. بخش 2 از فصل 1 («باغ ایرانی» به روایت عبدی بیگ) نگاهی دارد به دو سروده از عبدی بیگ درباره ی باغ های صفویه در قزوین. این دو متن عبارتند از: «روضه الصفات» و «دوحه الازهار». در ادامه، در بخش 3 از فصل 1 – برخی از خصوصیات باغ ایرانی – نویسنده در سه مبحث، ویژگی های باغ های ایرانی را برمی شمارد. در ابتدا، خصوصیات کارکردی ، پس از آن خصوصیات کالبدی باغ ایرانی مورد توجه وی قرار گرفته و پس از آن به معرفی انواع فضاهای ساخته شده در باغ های ایرانی می پردازد. همچنین نویسنده در فصل 2 به بررسی تخصصی تر در «تاج محل» می پردازد. ابتدا در بخش 1 از فصل 2 (گورکانیان و فرهنگ ایرانی) با تیموریان هند و تاثیر پذیری آنان از فرهنگ ایرانی آشنا می شویم. در بخش 2 از فصل 2 – تاج محل مزار چه کسی است؟ - با «ممتاز محل» همسر «شاه جهان» آشنا می شویم، کسی که «تاج محل» در واقع آرامگاه وی است. به دنبال آن در بخش 3 از فصل 2 (عناصر و فضاهای تاج محل به روایت پادشاه نامه) نگاهی داریم به ویژگی های گوناگون «تاج محل» به روایت کتاب «پادشاه نامه» نوشته ی «ملا عبدالحمید لاهوری». همچنین در بخش 4 از فصل 2 – برخی از ویژگی های معماری تاج محل – نویسنده به بررسی خصوصیات معماری تاج محل می پردازد و آن را از جنبه گوناگون مانند طراحی و زمینه محیطی و جغرافیایی مورد پژوهش قرار می دهد. در ادامه، در بخش 5 از فصل 2 (شکل ها و عددهای نمادی و رمزی) نگارنده، نگاهی دارد به اعداد و تصویرهایی که در «تاج محل» به کار رفته اند و به بررسی زیبایی شناسانه ی آن پرداخته است. همچنین، بخش 6 از فصل 2 نویسنده پژوهشی دارد درباره ی معمار تاج محل که احتمالاً باید استاد عیسی شیرازی باشد. بخش 7 از فصل 2 واژه نامه ای از کلمات فنی و هنری است که در متن «پادشاه نامه» آمده است. به هر روی کتاب «تداوم طراحی باغ ایرانی در تاج محل» کتابی است که افزون بر آشنایی ما با باغ ایرانی، به بررسی یکی از مهمترین بناهای باستانی هند یعنی «تاج محل» می پردازد. اگر شما هم می خواهید پژوهشی داشته باشید بر باغ های ایرانی، سلسله ی تیموریان هند، یا بنای باستانی تاج محل در هند، این کتاب می تواند منبع قابل توجهی برای شما باشد.

آرش اشایی

کاخ های تخت جمشید از نگاه دونالد ویلبر (معرفی کتاب)

عنوان کتاب: بناهای پارسه یا کاخ های تخت جمشید
نویسنده: دونلد ویلبر
ترجمه: پرویز رستم نژاد
ناشر: نوید شیراز
نوبت چاپ: 1
سال انتشار: 1387
تعداد صفحات: 104 صفحه
مصور ، رنگی
«پارسه» یا «تخت جمشید» یا «پرسپولیس» یکی از بناهای کهن و بسیار با اهمیت در تاریخ ایران باستان است، و تاکنون نوشته های فراوانی درباره ی آن نگاشته شده است. یکی از این کتاب ها، کتابِ «بناهای پارسه یا کاخ های تخت جمشید» است که بخش های گوناگون این بنا را به اختصار معرفی کرده است، لازم به ذکر است که این کتاب قسمتی از کتاب بزرگتری از «ویلبر» به نام «پرسپولیس» است. کتاب پس از «پیشگفتار مترجم» و «درباره نویسنده» (نوشته ای کوتاه درباره ی کتاب و نویسنده ی آن «دونلد ویلبر») در 19 فصل تقسیم بندی شده که عناوین فصول کتاب به ترتیب عبارتند از:
سکوب (صفه)
دروازه تمام ملتها
آپادانا
کاخ تخت
کاخ داریوش
کاخ سه دروازه
کاخ خشایارشاه
سایر بناها
خزائن
حرم
زیستگاه پایین صفه
مقابر سلطنتی
نقوش و سازندگان آنها
نقوش آپادانا به تفصیل
تکنیک و شیوه هنری
نقوش کاخ سه دروازه
نقوش خزائن
پارسه از زمان آتش گرفتن تاکنون
حفاران
فصل اول (سکوب یا صفه)، به بررسی سکویی بزرگ می پردازد که تمامی بناهای «تخت جمشید» بر روی آن قرار گرفته است. و در همین فصل اشاره ای دارد به تاریخچه ی شروع بنا، و لوحه های مکشوفه از «تخت جمشید». و همچنین نگاهی دارد به شیوه ی ساخت این قسمت از «تخت جمشید». فصول دوم تا هفتم به بررسی معماری بناهای مختلف در «تخت جمشید» می پردازد که این بناها به ترتیب عبارتند از: «دروازه تمام ملتها»، «آپادانا»، «کاخ تخت»، «کاخ داریوش»، «کاخ سه دروازه» و «کاخ خشایارشاه». درفصل هشتم از سه بنای دیگر یاد می شود که این سه بنا تخریب شده اند و اطلاعات زیادی از آن ها در دست نیست. در ادامه در فصل نهم - «خزائن»- نویسنده بعد از معرفی بنای «خزانه» به توصیف انواع اشیایی می پردازد که در جریان اکتشافات باستان شناسی تخت جمشید به دست آمده است. فصل دهم – حرم – درباره ی بنایی است که به گفته ی نویسنده «حرمسرای شاهی» بوده است؛ در ادامه در فصل یازدهم، نویسنده به معرفی «زیستگاه پایین صفه» می پردازد. پس از آن نویسنده در فصل دوازدهم، تحت عنوان «مقابر سلطنتی» نگاهی دارد به «نقش رستم». در ادامه، در فصل های سیزدهم (نقوش و سازندگان آنها) چهاردهم (نقوش آپادانا به تفصیل)، پانزدهم (تکنیک و شیوه هنری)، شانزدهم (نقوش کاخ سه دروازه) و هفدهم (نقوش خزائن)، مولف به بررسی هنری نقوش واقع در تخت جمشید و مقایسه ی آن با نقوش سایر ملل پرداخته است. در فصل هجدهم – پارسه از زمان آتش گرفتن تاکنون- نویسنده نگاهی دارد به تاریخچه تخت جمشید از هنگام سوزانده شدن به دست «اسکندر» تا امروز. پس از آن در فصل نوزدهم (حفاران) ، روند تاریخی حفاری در تخت جمشید توضیح داده می شود و حفاران و باستان شناسان بزرگی که در «تخت جمشید» به حفاری مشغول بوده اند معرفی می گردند.

غزنویان، از طلوع تا افول (معرفی کتاب)

عنوان کتاب: تاریخ غزنویان (2 جلد در یک مجلد)
نویسنده: کلیفورد ادموند باسورث
ترجمه: حسن انوشه
ناشر: تهران – امیرکبیر
نوبت چاپ: 4
سال انتشار: 1384
تعداد صفحات: 523 صفحه
یکی از سلسله های بسیار مهم شاهنشاهی در «ایران»، «غزنویان» است که از سویی فرمانروایان آن به کشورگشایی می پرداختند و از سوی دیگر دربار آنها جایگاه اندیشمندان و بزرگان فراوانی بوده است، گرچه بعضی از مواقع این بزرگان و اندیشمندان مجبور به ماندن در این دربار بوده اند. تا کنون کتاب های فراوانی درباره ی سلسله ی «غزنویان» نگاشته شده، که البته یکی از مهمترین آن ها «تاریخ مسعودی» مشهور به «تاریخ بیهقی» است اما «تاریخ بیهقی» کامل، به دست ما نرسیده و تنها بخشی از یکی از مجلدات آن به دست ما رسیده که درباره ی رویدادهای «سلطان مسعود غزنوی» است. به همین سبب «تاریخ غزنویان» نوشته ی «کلیفورد ادموند باسورث» می تواند منبع مهمی برای رویدادهای عصر «غزنوی» باشد. کتاب در 2 جلد و در یک مجلد تدوین شده، جلد اول بعد از «مقدمه» و «سخنی درباره ی منابع» شامل 3 بخش و 9 فصل اصلی و شمار زیادی زیر فصل است و جلد دوم در بردارنده ی 4 بخش اصلی و چهار ضمیمه است که عناوین مطالب آن به ترتیب عبارتند از:
جلد اول
مقدمه
سخنی درباره منابع
1 – امپراتوری غزنوی و اوج آن در عصر پادشاهی محمود
فصل اول – خاستگاه امپراتوری غزنوی
فصل دوم – ساختمان و اداره امپراتوری
فصل سوم – سپاه
فصل چهارم – زندگی و فرهنگ درباریان
2 – خراسان در عصر غزنوی
فصل پنجم – خراسان و کرسی آن نیشابور
فصل ششم – ساخت اجتماعی نیشابور
3 – آمدن سلجوقیان و پیروزی آنان در دوره مسعود
فصل هفتم – خاستگاه سلجوقیان
فصل هشتم – جلوس مسعود بن محمود بر تخت پادشاهی
فصل نهم – ستیز با ترکمنان و سقوط قدرت غزنویان

جلد دوم
پیشگفتار
بخش اول – شکست در مغرب و پی آمد آن «ایام محن»
بخش دوم – پادشاهی ابراهیم : قطع و پیوستگی
بخش سوم – مسعود سوم و پسرانش
بخش چهارم – مبارزه با غوریان و آخرین سلاطین غزنوی
ضمیمه الف – گزارش ابن بابا القاشانی درباره تاریخ غزنویان
ضمیمه ب – فهرست اسامی پادشاهان غزنوی در غزنه و هند
اما نگاهی داشته باشیم به مطالب و مندرجات هر یک از بخش ها و فصول کتاب به اختصار،
ابتدا فصل اول
«سخنی درباره منابع» مطلبی است پیرامون منابع ِ این کتاب و توضیحاتی پیرامون هر یک از آن ها، از منابع و مآخذ تاریخی تا نوشته های ادبی و شعر. فصل اول در جلد اول کتاب – خاستگاه امپراتوری غزنوی – نگاهی دارد به سلسله ی «سامانیان» و چگونگی به قدرت رسیدن «غزنویان». در ادامه و در فصل دوم از جلد اول «ساختمان و اداره امپراتوری» توسط غزنویان بررسی می شود. پس از این دو فصل، در جلد اول، فصلی است با عنوان «سپاه» که همان گونه از نامش مشخص است مطلبی است درباره ارتشِ غزنوی، تجهیزات نظامی، و نو آوری های آن ها در جنگ. و البته «دیوان عارض» که وظیفه ی سامان دهی مالی ارتش را برعهده دارد و پرداخت حقوق و مستمری جنگجویان توسط این دیوان صورت می گیرد. به دنبال آن در فصل چهارم - «زندگی و فرهنگ درباریان» - با چگونگی تعلیم و تربیت سلاطین غزنوی آشنا می شویم و در باره ی حمایت های فرمانروایان «غزنوی» از دانشمندان و شعرا و نویسندگان مطالبی خواهیم خواند. در فصل پنجم - «خراسان و کرسی آن نیشابور» نگاهی داریم به سرزمین پهناور «خراسانِ بزرگ» و مرکز آن زمانه ی آن شهر «نیشابور»، و البته از دیدگاه های جغرافیایی، تاریخی، اقتصادی و غیره. فصلی بعدی، یعنی فصل ششم «ساخت اجتماعی نیشابور» را مورد بررسی قرار داده، و ما با ادیان موجود در این شهر و سایر خصوصیات اجتماعی آن آشنا می شویم. فصل هفتم - «خاستگاه سلجوقیان» - نگاهی دارد به سلجوقیان و چگونگی پای گرفتن آن ها در «ایران». به دنبال آن در فصل هشتم - «جلوس مسعود بن محمود بر تخت پادشاهی» - با شخصیت و نحوه ی فرمانروایی سلطان «مسعود غزنوی» آشنا می شویم. و در فصل هفتم، یعنی «ستیز با ترکمنان و سقوط قدرت غزنویان در خراسان» مطالبی می خوانیم درباره ی وضعیت جنگی غزنویان و جنگ های آن ها با ترکمانان، و به دنبال آن کم شدن و از دست دادن قدرت در «خراسان».
جلد دوم
در واقع جلد دوم کتاب به افول غزنویان می پردازد، در بخش اول - «شکست در مغرب و پی آمد آن: ایام محن» نظری دارد به قدرت گرفتن آهسته ی سلجوقیان و افول قدرت غزنویان. در پی آن در بخش دوم - «پادشاهی ابراهیم: قطع و پیوستگی» نویسنده نگاهی دارد به دوران سلطنت این پادشاه غزنوی. بخش سوم نیز نگاهی دارد به زندگی و سلطنت «مسعود سوم و پسرانش». همچنین در بخش چهارم – مبارزه با غوریان و آخرین سلاطین غزنوی – نگاهی دارد به جنگ میان غزنویان و سلاطین غوری و از میان رفتن سلسله ی غزنویان و بررسی چگونگی افول غزنویان.
ضمیمه ی «الف» در جلد دوم کتاب گزارشی است از ابن بابا قاشانی (کاشانی) درباره ی تاریخ غزنویان. و در واقع این پیوست بخشی از کتابِ «راس مال الندیم» نوشته ی «ابن بابا قاشانی» است. در پی این ضمیمه، ضمیمه ی «ب» فهرستی است از پادشاهان غزنوی در غزنه و هند، و به دنبال آن «شجره النسب سلاطین غزنوی» آمده است.
اگر خواهان دانستن مطالبی درباره ی غزنویان هستید یا اگر پژوهشی در این زمینه می خواهید انجام دهید، کتاب «تاریخ غزنویان» می تواند مطالب جالب توجهی به شما ارائه دهد.
آرش اشایی

سکه و مُهرهای صفویه از نگاهی نو (معرفی کتاب)

عنوان کتاب: پژوهشی در سکه ها و مهرهای دوره صفوی
نویسنده: صغری اسماعیلی
ناشر: تهران – سازمان میراث فرهنگی، پژوهشکده زبان و گویش
چاپ اول: 1385
تعداد صفحات: 190 صفحه
سکه ها و مُهرها به عنوان یکی از مراجع مهم در تاریخ، همیشه از اهمیتی فوق العاده برخوردار بوده اند؛ به همین دلیل تاکنون کتاب های گوناگونی درباره سکه و تاریخ آن نوشته شده؛ که از آن میان می توان به «تاریخ سکه» اثر «شیرین بیانی» اشاره کرد. اما کتابِ «پژوهشی در سکه ها و مهرهای دوره صفوی» به صورت ویژه تر و اختصاصی به سکه ها و مهرهای دوران صفویه پرداخته است. کتاب پس از مقدمه ی ناشر با عنوان «سخن پژوهشگاه» و «مقدمه ی نویسنده» در 7 فصل به بررسی سکه ها و مهرهای صفویه می پردازد؛ که فصول اصلی کتاب به ترتیب عبارتند از:
فصل اول: نظام اداری ضرابخانه ها
فصل دوم: شاخصه های سکه
فصل سوم: انواع سکه
فصل چهارم: سکه های شاهان صفوی
فصل پنجم: تصاویر سکه های شاهان صفوی
فصل ششم: مهرهای شاهان صفوی
فصل هفتم: تصاویر مهرهای شاهان صفوی
پس از این 7 فصل اصلی، یادداشت ها، منابع و مآخذ، و فهرست اعلام آمده است.
فصل اول کتاب یعنی «نظام اداری ضرابخانه ها» به بررسی نظام اداری ضرابخانه ها، ساختار ضرابخانه و مسئول ضرابخانه یعنی «معیر الممالک» می پردازد، و همان گونه که می دانید «معیر الممالک»، لقبی کلی برای متصدی و مسئول ضرابخانه است. در همین بخش و در ادامه مراحل گوناگون ضرب سکه توضیح داده شده است. همچنین فصل دوم - «شاخصه های سکه» - به بررسی شاخصه های سکه به صورت کلی می پردازد. شاخصه هایی مانند سجع، تاریخ، خط، تصاویر و نقوش. در ادامه در فصل سوم: «انواع سکه» در سه زیر فصل نگاهی داریم به انواع سکه ها؛ که این سه زیر فصل عبارتند از «اشرفی»، «عباسی» و «لاری». در فصل چهارم - «سکه های شاهان صفوی» نویسنده به بررسی سکه های شاهان صفوی پرداخته و سکه های هر پادشاه توضیح می دهد. همچنین در فصل پنجم - «تصاویر سکه های شاهان صفوی» - نویسنده در کنارِ تصویر هر سکه، شناسنامه ی آن سکه را هم آورده است؛ شناسنامه ای که علاوه بر متن نوشته ی رو و پشت سکه، گزینه های دیگری هم دارد، مانند «ضرابخانه»، «جنس»، «تاریخ»، «وزن»، «قطر»، «خط» و «تزیینات». پس از این فصل، نگارنده در فصل ششم یعنی «مهرهای شاهان صفوی» به بررسی مُهرهای شاهنشاهی صفویان می پردازد و در فصل هفتم – تصاویر مهرهای شاهان صفوی»، نویسنده در کنار عکس هر مُهر، شناسنامه ی آن مهر را هم آورده است. این شناسنامه در بردارنده ی این عناوین است: «متن»، «فُرم»، «اندازه»، «خط» و «تاریخ». پس از این هفت فصل، یادداشت های کتاب آمده است و سپس منابع و مآخذ کتاب و به دنبال آن نمایه ی نامها آمده است.
به هر حال، اگر می خواهید پژوهشی داشته باشید بر اقتصاد، صنعت و سیاست عصر صفوی، این کتاب می تواند یاری گر شما باشد.

آرش اشایی

جشن و سور در ایران باستان (معرفی کتاب)

عنوان کتاب: راهنمای زمان جشن ها و گردهمایی های ملی ایران باستان
نویسنده: رضا مرادی غیاث آبادی
ناشر: تهران – نوید شیراز
چاپ دوم: 1387
از مجموعه ی «پژوهش های ایرانی»
شمارگان: 5000 نسخه
تعداد صفحات: 72 صفحه
ایرانیان باستان جشن ها و سورهای فراوانی داشته اند که برخی نامبردارترند و از آن میان می توان به نوروز، جشن سده، جشن تیرگان، جشن مهرگان، شب یلدا اشاره کرد. کتاب «راهنمای زمان جشن ها و گردهمایی های ملی ایران باستان» بررسی و پژوهشی است درباره ی جشن های ایرانی که پس از پیشگفتار، در 4 فصل تدوین شده است، که این بخش ها به ترتیب عبارتند از:
1- تفاوت تقویم ها در مناسبت های سالیانه (لزوم استفاده از تقویم شهریار ایرانی / خورشیدی هجری برای جشن های ملی)
2- ویژگی های عمومی جشن های ایرانی
3- گاهنمای جشن ها و مناسبت های ملی ایران (همراه با یادداشت هایی کوتاه درباره جشن ها)
4- جشن هایی با زمان هایی متغییر
و البته کتاب، پس از این 4 فصل یک کتابشناسی دارد و یک پیوست با عنوان «نوروز و آیین های آن همراه با ترجمه انگلیسی».
بخش اول کتاب، - تفاوت تقویم ها در مناسبت های سالیانه- به بررسی تفاوت تقویم ها و گاهشماری های گوناگونِ ایرانی، هندی، یونانی و اسلامی پرداخته و به انتقاد از «سالنمای دینی زرتشتیان» پرداخته است. تقویمی که مبداء آن زاد روز «زرتشت» پیامبر است. با تذکر این نکته که زاد روز «اشو زرتشت» هنوز به درستی مشخص نیست و پژوهشگران زمان زیست زرتشت را از هزاره ششم تا سده ی 6 پیش از میلاد مسیح متفاوت دانسته اند. همچنین بخش دوم یعنی «ویژگی های عمومی جشن های ایرانی» به بیان 7 ویژگی عمومی در جشن های ایرانی پرداخته است؛ ویژگی هایی که در همه یا بیشتر جشن های ایرانی مشترک است. بخش سوم، - گاهنمای جشن ها و مناسبت های ملی ایران - به 12 زیر فصل (به تعداد ماه های سال) تقسیم شده، و هر زیر فصل عنوان یکی از ماه های 12 گانه ی ایرانی را دارد. در واقع در این بخش، پس از نام هر ماه به بیان جشن ها و سورهای مهم ایرانی در آن ماه پرداخته است. و البته این جشن ها و سورها، هم دربردارنده ی جشن های همگانی است و شامل جشن های محلی. بخش چهارم – جشن هایی با زمان هایی متغییر - به بررسی برخی از جشن های محلی پرداخته که زمان آن ها در سال های گوناگون متفاوت است، در واقع این بخش شامل سورهایی می شود که برپایی آن ها وابسته به رویدادی دیگر است مانند جشن «گلاب گیری» در «کاشان» و «قمصر». پس از این 4 بخش، به کتابشناسی می رسیم که در واقع منابع و مراجع این کتاب را در بردارد. در پیوست این کتاب، نیز بیشتر با جشن نوروز، آداب و رسوم آن و مطالب گوناگونی پیرامون آن آشنا می شویم. به هر روی، این کتاب می تواند راهنما و مرجع خوبی برای جشن ها و سورهای ایرانی باشد.
آرش اشایی

آخرین دژ اسماعیلیه (معرفی کتاب)

عنوان کتاب: میمون دژ الموت (بررسی تاریخی و جغرافیایی)
نویسنده: عنایت الله مجیدی
ناشر: تهران – بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار
چاپ اول: 1384
شمارگان: 1000 نسخه
قلعه های «اسماعیلیه» در ساختار حکومتی این سلسله از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. یکی از قلعه های مهم و در واقع آخرین جایگاه فرمانروایی «اسماعیلیان»، بعد از قلعه «الموت»، «میمون دژ» است؛ و البته این قلعه به نام «همایون دژ» نیز معروف است. کتاب «میمون دژ الموت» به بررسی این بنای کهن از سلسله ی «اسماعیلیه» از دید تاریخی و جغرافیایی می پردازد، کتاب دربردارنده ی «پیش سخن – دکتر منوچهر ستوده» و دیباچه ی مولف و سپس 6 گفتار و شمار بسیاری زیر فصل و کتابنامه، عکس و نقشه است که گفتارهای اصلی کتاب به ترتیب عبارتند از:
1- نام ها و سابقه میمون دژ
2- راه های حمله به میمون دژ
3- اردوگاه مغولان در الموت و رودبار
4- محل دقیق میمون دژ
5- وضع کنونی جایگاه میمون دژ
6- پیوست ها
کتاب در گفتار نخست، نگاهی دارد به نوشته ها و متون کهن و بر بنیاد آن ها، اهمیت «میمون دژ» را در سلسله ی «اسماعیلیه» به خوبی مشخص می کند. و سپس به بررسی آرا و افکار این نویسندگان می پردازد. در گفتار بعدی نویسنده راه های ارتباطی «میمون دژ» را بیان کرده و به حمله ی مغولان به این قلعه می پردازد. گفتار سوم نیز پیرامون حمله ی مغولان به «میمون دژ» است. در گفتار چهارم، نگارنده به بررسی جغرافیایی محل این قلعه پرداخته و نشانه های این دژ را با سایر قلعه های اسماعیلیه مقایسه کرده است. گفتار پنجم نگاهی دارد به وضعیت کنونی «میمون دژ». گفتار ششم نیز به بیان مسائلی از حمله ی مغولان می پردازد و پس از متن پنج ماخذ کهن پیرامون این قلعه را آورده است که این متن ها عبارتند از: «تاریخ جهانگشا» اثر جوینی ، «تاریخ اسماعیلیان الموت» ، «شهنامه چنگیزی»، «ظفرنامه حمدالله مستوفی» و «رساله تاریخ مغول منسوب به قطب الدین شیرازی». و در انتهای این گفتار نویسنده ، سالشمار فرمانروایان الموت را آورده است.
اگر خواهان دانستن مطالبی درباره ی اسماعیلیان و این قلعه مهم آن ها هستید، خواندن این کتاب را به شما پیشنهاد می کنم.
آرش اشایی

«اشو زرتشت»، از اسطوره تا واقعیت (معرفی کتاب)

عنوان: اسطوره زندگی زردشت
نویسندگان: ژاله آموزگار – احمد تفضلی
ناشر: تهران – نشر چشمه
نوبت چاپ: 8
سال انتشار: 1387
تعداد صفحات: 200 صفحه
درباره ی زندگی «اشو زرتشت» تاکنون تحقیقات فراوانی توسط نویسندگان و پژوهشگران ایرانی و خارجی انجام گرفته. پژوهش هایی که هر چند بخش های مختلفی از زندگانی این پیامبر ایران باستان را روشن کرده اند، اما باز نکات فراوان ناشناخته ای درباره ی وی – زرتشت- وجود دارد. یکی از تحقیقات بسیار جالب در این باره، پژوهشِ «ژاله آموزگار» و «احمد تفضلی» به نام «اسطوره زندگی زردشت» است. در این کتاب، پس از پیشگفتار، نویسندگان به بررسی متون و نوشته های کهن پهلوی و یونانی درباره ی زندگی و افکار «زرتشت» پرداخته، و با مقایسه نوشته های کهن و دیدگاه های نویسندگان جدید سعی در روشن نمودن زمان، مکان، افکار و عقاید و سرانجام شخصیت «اشو زرتشت» نموده اند. در ادامه، و در فصل بعدی به بررسی زندگی «زرتشت» پرداخته، و درباره او و خانواده اش و عقاید و دینی که او به ارمغان آورد به بررسی اقدام کرده اند. همچنین در فصل چهارم، نویسندگان برخی از منابع کهن پهلوی درباره «اشو زرتشت» را آورده اند که نشان گر دید نویسندگان روزگار باستان درباره پیامبرشان می باشد که از این میان متن بخش پنجم، «زراتشت نامه» مجموعه شعری است که پس از اسلام توسط زراتشت بن بهرام پژدو سروده شده و خلاصه ای از این کتاب، به صورت نثر در این بخش آمده است. در بخش ششم، نیز کتابی که معرفی شده نوشته ای جغرافیایی است که بعد از اسلام به دست شهرستانی نویسنده ی نامی سده ی ششم هجری به رشته تحریر در آمده است که در قسمت هایی از آن به «زرتشت» و «زرتشتیان» پرداخته شده. به هر حال کتاب؛ با عناوینِ فصول و بخش های آن دقیقاً به شرح زیر است:
پیشگفتار
شخصیت تاریخی زردشت
چکیده ای از زندگانی اساطیری زردشت
معرفی منابع
متن ها
بخش نخست: 1- دینکرد هفتم
2- دینکرد پنجم
3- دینکرد نهم
بخش دوم: گزیده های زادسپرم
بخش سوم: روایات پهلوی
بخش چهارم: وِجَر کَرد دینی
بخش پنجم: زراتشت نامه
بخش ششم: ملل و نحل
کتاب نامه
فهرست
اگر می خواهید اطلاعات بیشتری درباره زرتشت به دست بیاورید و یا به پژوهشی در این باره اقدام کنید، خواندن این کتاب می تواند یاریگر شما باشد.
آرش اشایی

ما و تورانیان (معرفی کتاب)

عنوان: جهان ایرانی و توران
به اهتمام: مرضیه ساقیان
تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه
چ 1: 1381
ارتباط ایرانیان و تورانیان در سراسر داستان های حماسی و اساطیری «ایران» به چشم می خورد، آن گونه که می دانیم این هر دو، – ایرانیان و تورانیان – دارای تباری مشترک هستند و به گفته ی داستان های اساطیری ایران، «ایرج»، «سلم» و «تور» سه پسر «فریدون» بوده اند، که وی قلمروی خود را میان آن ها قسمت کرد؛ و این تبار مشترک، سببی شده تا کتاب های فراوانی درباره ی «ایران» و «توران» نگاشته شود، که «شاهنامه» را می توان به عنوان نمونه ای از روابط «ایران» و «توران» مثال زد، و کتاب های فراوان دیگری که درباره ی روابط «ایران» و «توران» نگاشته شده. یکی از این کتاب ها، کتاب «جهان ایرانی و توران» می باشد که در بردارنده ی مقالات «سمینار بین المللی جهان ایرانی و توران» است. (این سمینار در 25 و 26 بهمن ماه 1379خ در تهران برگزار شد.) کتاب دارای یک پیشگفتار و 45 مقاله از نویسندگان ایرانی، تاجیک، ازبک، قزاق، روس و غیره است که برای آگاهی شما، عناوین مقالات این همایش، که در کتاب «جهان ایرانی و توران» درج شده اند، در زیر به ترتیب آمده است:
پیشگفتار / علیرضا ملاقدیمی
تورانیان از نژاد آریایی بودند؟ / دادخدا سیم الدین اُف
قبیله سلطنتی تور و مسئله تماس های نخستین میان تورانیان و ایرانیان / اس. جی. کلیاشترنی
تورانیها؛ تغییر هویت مهاجرین / ویلهم یاکوب
پیدایش واژگان تور و ترک / یوسف شاه یعقوب اُف
مردم اورال – آلتای و ایران / اینسور فرخت دینف
میراث ایرانی فرهنگ قزاق / انور گالیف
بُلغار تاتار در متون فارسی (قرون 10 – 15 میلادی) / کلیاز تیفیوف
رساله خطاطی سلطان علی مشهدی / کاستیگواگ
کتب نسح فارسی در داغستان / فاطمه علیبکوا
نسخه های خطی تورانی قرون 15 و 16 نوشته نوایی و احمدی، تزیین شده به سبک فارسی / الگا واسیلیوا
موقعیت جغرافیایی کشورهای ایران و تورانی و مرزهای آنها / سعد الغامدی
مزارات صوفیان صفوی در سرزمین داغستان واقع در شمال قفقاز / اشرف استردف – ع. محمدُف
ایرانیان شمال قفقاز / رئوف رستم اوف
مجموعه فرمانهای سلسله صفویه افشار و قاجم ناسم حکام قیطاق در کتابخانه ملی پاریس / الکساندرا کازلوا
توران در حماسه ایرانی / لاگاشوا
منبع ایرانی در تشکیل لغت تاتار کریمه / حیدر ممتوف
لغات ترکی – مغولی در "اردای ویراف نامه" / یاستریبوا
تاثیر توران و ترک از ادبیات فارسی / محمد کانار
ایران و توران به روایت ترجمه ترکی شاهنامه فردوسی / دمیل اسلامف
فرهنگ های منظوم فارسی و ترکی / شفق علی بگلی
تاثیر ایران در ادبیات کلاسیک ترک و وجهه ملی اشعار ادبیات قدیم ترکی متاثر از زبان فارسی / محمد نور دوغان
ایران و توران: بحث های ادبی در ترکیه / ویکتوریا رو هالبروگ
سابقه ایران و توران در شعر عثمانی: ظهور سنت جدید در آناتولی / محمد کالپاکلی
تشکل و تحول ادبیات فارسی در خوارزم / عبدالله احمد اُف
امین عابد و شاهنامه / علی شامیل حسین اوغلو
تعامل فرهنگی بین ایران و توران (از نگاه علمای اروپائی) / صنوبر واحدی
ایران و توران – اشتراک تاریخ و فرهنگ دوران قبل از اسلام / ترکادزه
توران در منابع مکتوب ترکستان شرقی / آبلت کمالف
ایجاد اتحاد سیاسی میان ایرانیان، تورانیان و رومیان در دوره سلاجقه / مکائیل بایرام
توران در عهد اسطوره ای تا ورود اسلام / علیشیر عالم اُف
نقش تاریخی ایرانیان در فرآیند مسلمان شدن ترک های عثمانی / سلجوق اکشین
روابط تجاری و فرهنگی میان شهرهای ایران و ازبکستان (قرون 15 – 19 میلادی) / مومن پرفسور اوا
دیدگاه وقایع نویسان بخارایی و خجند در مورد تماس های میان ماوراء النهر و ایران از اواسط قرن 18 تا قرن 19 / تیمور بیسیم بایف
ریاضی الدوله آگهی و روایت ایرانیان مقیم خوارزم / آقابای جمعه نیازاُف
بخارا؛ نمونه همزیستی میان ایران و توران در قرن بیستم / ادیب خالد
توران گرایی و سرنوشت تاجیکان ورارود / محمد جان شکوری بخارایی
روابط ایران با کشور های آسیای مرکزی از بُعد ژئوپلتیک / آبیک
قومیت و سیاست: ترکیه و ترک ها بعد از فروپاشی شوروی / خریستو یاکوو
تداوم و تحول در دو جهان ایرانی و توران؛ گذر از روزگار باستان برای ورود به دنیای آینده / تیمور کاجااوغلو
نکته ی مهم در این کتاب، تنوع موضوعی مقالات است، به گونه ای که در این کتاب می توان مقالاتی درباره ارتباط «ایران» و «توران» از اساطیر تا عصر حاضر را مشاهده نمود. به هر حال اگر خواهان مطالعه در موضوع «ایران و توران» هستید ، این کتاب می تواند راهگشای شما برای مطالعات و تحقیقات بیشتر باشد.
آرش اشایی

مهاجرت و نقش آن در زندگی ایرانیان (معرفی کتاب)

عنوان: مهاجرت تاریخی ایرانیان به هند

نویسنده: فرهنگ ارشاد

ناشر: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی

چاپ 2: پاییز 1379

شمارگان: 1500 نسخه

248 صفحه

مهاجرت یکی از پدیده های مهم تاریخ بشری است که هميشه تاثیر مهمی در زندگی مردم بومی و مهاجران گذاشته است. از مهاجرتهاي بزرگ تاریخ ساز،مي توان به مهاجرت «هند و اروپاییان» به «ایران»، «هند» و «اروپا»اشاره نمود. سالها بعد اين مهاجران به دليل حمله ي عرب يك مهاجرت ديگر ، اما در مقياسي كوچكتر داشته اند، كه همان مهاجرت «ايرانيان»- پارسيان - به «هند»است؛البته بعدها مهاجرت هاي ديگري نيز از سوي ايران به سمت «هند» انجام گرفته ،كه اين مهاجرت ومهاجرتهاي ديگراز قسمت های مهم تاریخ «ایران» است؛ و شاید به همین دلیل است که کتاب های فراوانی درباره ی مهاجرت ایرانیان به هند نوشته شده است. کتاب «مهاجرت تاریخی ایرانیان به هند»، کتابی است جامع که به بررسی مهاجرت های مهم ایرانیان به «هند» پرداخته است. کتاب پس از پیشگفتار چاپ اول و دوم، در 8 فصل و زیر فصل های فراوان به بررسی پدیده ی مهاجرت ایرانیان به «هند» پرداخت نموده ، که عناوین فصل های آن به شرح زیر است:

فصل اول: کوچ از دیدگاه جمعیت شناسی

فصل دوم: جامعه شناسی و پدیده کوچ

فصل سوم: تاریخ مختصر هند تا سده هیجدهم: قسمت اول – هند باستان

فصل سوم: تاریخ مختصر هند تا سده هیجدهم: قسمت دوم – ظهور اسلام تا سده هیجدهم

فصل چهارم: ساخت اجتماعی جامعه هند – نظام کاستی در هند

فصل پنجم: هند سرزمینی مهاجر پذیر

فصل ششم: کوچ پارسیان به هند

فصل هفتم: کوچ های فردی و گروهی ایرانیان مسلمان به هند

فصل هشتم: پی آمدهای اجتماعی و فرهنگی کوچ های ایرانیان به هند

کتابنامه فارسی و لاتین

کتاب «مهاجرت تاریخی ایرانیان به هند» با توجه به جامعیت آن و اطلاعات فراوانی که به خواننده در اين زمينه می دهد، مي تواند منبع موثري در جهت كسب اطلاع در اين مورد- مهاجرت ايرانيان به هند- قرار گيرد .

آرش اشایی

فلسفه ی اخلاق از دیدِ پزشکی کهن و اندیشمند (معرفی کتاب)

عنوان: طب روحانی (رساله در روانشناسی اخلاق)

نویسنده: محمد بن زکریای رازی

وانوشت پارسی: پرویز اذکایی

ناشر: موسسه فرهنگی اهل قلم

چاپ اول: بهار 1381

شمارگان: 4000 نسخه

تعداد صفحات: 112 صفحه

«ابوبکر محمد بن زکریای رازی» را در ایران، بیشتر به عنوان پزشک و دارو ساز می شناسند و زاد روز وی را «روز داروسازی» نام نهاده اند؛ اما دانشِ وی در پزشکی و داروسازی خلاصه نمی شد. بلکه وی فیلسوفی بزرگ و اندیشمند نیز بوده که از میان نوشته های فلسفی وی دو کتاب «سیرت فلسفی» و «طب روحانی» بر جای مانده اند. کتاب «طب روحانی» را «پرویز اذکایی» به پارسی ترجمه کرده است. این نوشته، رساله ای است در روانشناسی یا فلسفه ی اخلاق و در آن «رازی» به بیان نظرات و دیدگاه های خود در موضوعات گوناگون اخلاقی پرداخته است و البته خرد و اهمیت آن در همه ی قسمت های زندگی. کتاب با پیشگفتار ناشر، آغاز می شود و پس از آن مترجم - «پرویز اذکایی» - مختصری درباره ی زندگی «رازی» می نویسد و البته در این مقدمه ی کوتاه، با اساتید و شاگردان «رازی» نیز آشنا می شویم و از مهم ترین اندیشه های فلسفی «رازی» اطلاعات پرارزشی به دست خواهیم آورد. پس از پیشگفتارِ ناشر و مقدمه ی مترجم؛ متن کتابِ «طب روحانی» در 20 بهر یا بخش شروع می شود.

نیاز به یادآوری است که نثر کتاب، نثری ساده و روان است و البته این نثر به املای نویسندگانِ کهن پارسی زبان نیز نزدیک است. در واقع مترجم، گویا کوشش داشته تا با انتخاب نثری کهن، ما را به روزگارِ «رازی» نزدیک تر کند اما به گونه ای که خواندن این نثر برای جوانان و نوجوانان امروزی مشکل ساز نباشد. به هر روی من با خواندن این کتاب، کمی با افکار و اندیشه های «محمد بن زکریای رازی» آشنا شدم، و از آن لذت فراوان بردم. امید که خواندن این کتاب برای شما نیز حسِ خوبی در بر داشته باشد.

آرش اشایی

حافظه‌ي تاريخي و كارِ معمار (معرفي كتاب)

عنوان: ساختارهاي جديد در محيط‌هاي تاريخي
ترجمه و گردآوري: بهرام قديري
تنظيم: شيوا آراسته
ناشر: دفتر پ‍‍‍ژوهشهاي فرهنگي
سال نشر: 1385
شمارگان: 3100 نسخه
تعداد صفحات: 130 صفحه
اگر دغدغه‌ي اين مفهوم را داريد، (ساختار‌هاي جديد در محيط‌هاي تاريخي) و همچنين علاقه‌مند به معماري نيز مي‌باشيد؛ اين كتاب راهنماي خوبي است. به طور كلي اين مجموعه كه با عنوانِ «فرهنگ و معماري» در آورده شده است، و البته اين پژوهش – ساختارهاي جديد در محيط‌هاي تاريخي – كه نوزدهمين دفتر از اين مجموعه نيز مي‌باشد؛ كوشش دارد تا، اول دانشجويان معماري را پاسخ‌گو شود و سپس‌تر جريانِ علاقه‌مند به معماري را. به هر صورت اين دفتر نوزده به موضوعي جالب پرداخته است، كه امروزه در كشوري چون ما، يكي از معضلات عمده و درگير كننده است؛ هم براي معماران و هم براي شهرسازان و شهرداري‌ها. اين‌ كه چگونه مي‌شود در يك كشور دير سال و با آثار بسيارِ بر جا مانده از دوران‌هاي كهن، فضاي شهري را گسترش داد و شهر را زنده نگاه داشت؛ و در كنار آن از فرسايش، خرابي و از هم پاشي بافت قديمي نيز جلوگيري كرد. به عبارت ديگر در اين پژوهش، اول با جنبه‌هاي مختلفي از نظرياتِ گوناگونِ آدم‌هاي صاحب‌نظر در اين حيطه آشنا خواهيد شد؛ و سپس در فصول مختلف با انواع روش‌هايي كه در اين حيطه – ساختار‌هاي جديد در محيط‌هاي تاريخي – به كار مي‌آيد و مورد استفاده قرار مي‌گيرد روبرو خواهيد گرديد؛ سلسله مطالبي، در حدود هفت گفتارِ متفاوت، با اين عناوين:
1- ساختارهاي جديد در پشت نماهاي تاريخي يا مكتب حفظ نما.
2- درجة صفر
3- تلفيق
4- تضاد و تباني
5- تمسخر آميز و ناپايدار
6- قياس يا تشابه
7- غيرقابل رويت، شفافيت
پژمان مهندس پور

و باز هم در باره ي قاجاريه(معرفي كتاب)

عنوان : تاریخ تمدن و فرهنگ ایران دوره قاجاریه

نویسنده: دکتر احمد تاجبخش

ناشر: انتشارات نوید شیراز

شمارگان : 3000جلد

چاپ اول: 1382

تعداد صفحات :912 صفحه

کتاب دارای هفت گفتار اصلی است، که در فهرست، نویسنده از گفتار با عنوان «قسمت» یاد نموده است؛ و به هر روی چه به عنوان گفتار و چه به عنوان قسمت؛ این پژوهش دارای هفت قسمت یا گفتار اصلی است.

1- در گفتار یا قسمت اول ، پاره ای از مطالبی که درباره ی آن بحث و تحقیق شده است، این هایند:

«هنر وصنعت»، «معماری»، «ارک سلطنتی تهران»، «ایوان مرمر»، «تخت طاووس»، «تخت نادری»، «کاخ گلستان»، «تالار آینه»، «تالار عاج».

2- و اما قسمت یا گفتار دوم.

در این گفتار که عنوان اصلی آن «ادبیات ،علوم و امور اجتماعی در عصر قاجار» است ؛ با این مطالب روبه رو میشویم :

«ادبیات در عصر قاجار »،«شعرای بزرگ اهل قاجار»،«نثر در دوره ی قاجار»،«مورخان»،«جغرافیا » ،«فلاسفه»، «ریاضیات»،«پزشکی »،«مطبوعات»،«مالکیت و کشاورزی »،«تجارت».

3- بعد از گفتار دوم به سومين گفتار می رسیم، با عنوان اصلیِ«اوضاع اجتماعی و سازمانها». در این قسمت، درمورد عناوین زیر بحث های گاه مفصل صورت گرفته است که فهرست آنها بدین شرح است:

«طبقات اجتماعی»،«اقلیت های مذهبی»،«عواملی که باعث صدورفرمان مشروطیت گردید»،«اصلاحات امیر کبیر»،«قراردادها»،«انجمن هاي صنفی»،«کمیته ی مجازات»،«قرارداد رژی»،«استقراض از دول خارجی و دادن امتیازات»،«سید جمال الدین اسدآبادی»،«میرزا ملکم خان».

4- قسمت چهارم و بحث مشروطیت.

در این قسمت یا گفتار در حیطه ی این مسائل بحث شده است:

«فرمان تشکیل مجلس شورای ملی»،«سیاستهای استعماری»،«قرارداد 1919».

5- در قسمت پنجم اندکی از سیاست های دوره ی قاجار دور می شنویم ودر زیر عنوان اصلیِ «سازمانهای اداری » در حیطه ی این مطالب- موارد زير- پژوهش ادامه می یابد:«سازمانهای اداری – تشکیلات نظامی»،«مالیه»،«وزارت داخله»،«پست و تلگراف»،«فرهنگ و آموزش و پرورش»،« دادگستری»،«وزارت فوائد عامه و وزارت تجارت وصناعت»،« وزارت امور خارجه»،«گمرکات».

6- در قسمت ششم از بحث پیرامون دولت وکشورداری و سیاست ، باز هم دورترمی شویم و یک راست سراغ مردم را می گیریم . در این قسمت در باره ی این موضوعات حرف زده شده است :

«آداب ورسوم»، «گرمابه های ايرا‌‌‌ن‌‌‌‌‌«،«اغذیه»،«حرمسراها»،«طلاق و وضع بیوه زنان»،«بعضی از معتقدات ورسوم این دوره»،«مختصری از سفرنامه ی یوشیداماسارو درباره ی اوضاع اجتماعی ایران»و سرانجام قسمت هفتم، که در آن به فهرست ها پرداخته شده است؛ فهرست های همچون: «فهرست اسناد»،«فهرست منابع»،«فهرست تصاویر»،«فهرست نام ها».

7- در پایان می توان گفت که این کتاب ، پژوهشی است، که حداقل اگر بخواهیم آن را دست کم هم بگیریم، یک پژوهش بسیار کامل ومناسب است ،حداقل در حیطه ی کمی . به لحاظ کیفی نیز من آنچه از این پژوهش مطالعه کردم، آن را کار مناسب و بدردخوری یافتم وبه نظر می رسد ، در کتابخانه ی آدمی، که اهل مطالعه در باب تاریخ است، وجود آن ؛ اگر علاقه مند به مطالعه در دوره ی قاجار است،لازم به نظر برسد.

آنچه مي‌پوشيده‌ايم؟ (معرفي كتاب)

عنوان : هشت هزار سال تاريخ پوشاك اقوام ايراني

نويسنده : مهرآسا غيبي

ناشر : انتشارات هيرمند

چاپ نخست : 1385هجري خورشيدي

شمارگان :3000 نسخه

تعداد صفحات :704 برگ

اين پژوهش همان گونه كه از اسم آن نيز پيداست، در مورد تاريخچه ي پوشاك ايرانيان است، از كهن تا امروز، كه البته منظور مؤلف از امروز؛ تا روزگار قاجار است.

به نظر مي رسد، پژوهشگر با يك كوشش پي دار و پي گيري طولاني، با جمع آوري بسياري از منابع كه بيشتر آنها همان منابع تصويري باز مانده از دوران كهن است ، پيش از همه دست به يك جمع بندي به نسبت دقيق زده و سپس اين جمع بندي را تبديل به يك راهنمايِ به نسبت بلند نموده ، تا با توجه به آن ، فصول اصلي كتاب را ترتيب بدهد؛ بعد در زير شاخه ي اين فصول اصلي، گفتارهاي ريزتر را ترتيب داده تا سرانجام بتواند سير مطالبِ بسيار بلند و گسترده‌ي كتاب را در يك دسته بندي درست و مرتب شده به خواننده ارائه بدهد؛ كه البته در ترتيب دادن كتابي شبيه به اين كتاب، اين كار هم سخت و هم يكي از اساسي ترين كارهايي است، كه به نظر مي‌رسد ، نويسنده از عهده ي آن خوب برآمده است.

براي درك اين منظور به بخش بنديِ فصل ساسانيان توجه كنيد :

«بخش ششم : پوشاك ساسانيان »

مقدمه

پوشاك مردان : پيراهن. كمربند. شلوار.ارخالق يا كت كوتاه.مانتو و شنل. پوشش سر (كلاه مردم عادي و تاج پادشاهان). كفش ساده. چكمه . زيور آلات. پوشاك نبرد .

پوشاك زنان : پيراهن بلند دراپه دار. شلوار. دهان بند. شال. چادر ودستار. تاج ملكه هاي ساساني.

كفش.چكمه. زيور آلات. پارچه بافي در دوره ي ساسانيان. تصاوير رنگي .

همان طور كه مي بينيد اين بخش بندي ريز ، در ديگر فصول نيز به همين شكل ، البته با توجه به منابعي كه مؤلف در اختيار داشته ، پيش رفته است؛ تا انتهاي فصل پاياني كه همان دوره ي قاجاراست . به هر روي داشتن اين كتاب اگر به اين مبحث علاقه منديد كمك خوبي است، و براي داشتن يك منبع در اين حيطه ، اين تحقيق به نظر پژوهش مناسبي مي رسد.

همچنين لازم به ذكر است كه در اين چاپ خلاصه اي از متن كتاب به زبان انگليسي و همچنين توضيح پاره اي از اصطلاحات مربوطه را در فصول پاياني خواهيد يافت ، كه در مواردي به نظر راهگشا مي آيد.

پژمان مهندس پور

زماني براي لذت بردن از شعر (معرفي كتاب)

عنوان: زمان سنگي
شاعر (مولف) : يانيس ريتسوس
ترجمه: فريدون فرياد
ناشر: نشر ثالث
چاپ اول: 1383
شمارگان: 2200 نسخه
تعداد صفحات: 1066 صفحه
آن چنان كه مي‌دانيم؛ «يانيس ريتسوس» يكي؛ يا پرآوازه‌ترين شاعر غير ايراني يا خارجي، است كه ايرانيانِ اهل ادب و شعر او را مي‌شناسند. از آثار «ريتسوس» پيش از اين چندين ترجمه به زبان فارسي شده است؛ اما اين ترجمه كه زحمت آن را «فريدون فرياد» كشيده است؛ به نظر چيز ديگري مي‌آيد. البته اين ترجمه را «فرياد» از روي زبان اصلي يا همان يوناني به فارسي برگردانده، و شايد همين يك دليل است براي نزديك شدن، به قلب حادثه‌ي شعري در شعر «ريتسوس». به هر حال، اگر به دنبال ترجمه‌ي پاره‌اي از شعرهاي بسيار «ريتسوس» هستيد و هم چنين اگر مي‌خواهيد؛ يكي چند مقاله، يادداشت و سخنراني خوب در مورد «ريتسوس» داشته باشيد، داشتن اين كتاب به نظر لازم مي‌آيد. به هر ترتيب براي آن كه بدانيد، به جز ترجمه‌هاي زيبا و گران قدري كه از شعرهاي فوق العاده‌‌ي «ريتسوس» شده است؛ چه چيزهاي ديگري نيز در اين كتاب خواهيد يافت؛ به فهرست مطالب ديگر – مطالبي غير از شعرهاي «ريتسوس» - كه در انتهاي كتاب آمده است؛ در پايان اشاره‌ي كوتاهي مي‌كنم.
شعر «يانيس ريتسوس» و وظيفه‌ي حافظه
يادداشت اول: پسر من، ماه من
يادداشت دوم: شهر منقاد ناپذير
يادداشت سوم: تقديم نامچه‌ي مادران
زمان شمار كوتاه زندگي و آثار
نامه‌هايي از تبعيد
ويژه نامه يانيس ريتسوس
شاعر و ايران
كتاب نگاري
شوكت نگاري
تصاوير
پژمان مهندس پور

شاه اسماعيل دوم صفوی از نگاهی ديگر (معرفي كتاب)

نام کتاب: شاه اسماعيل دوم صفوی

نويسنده: والتر هينتس

ترجمه: کيکاوس جهانداری

ناشر: تهران؛ علمی و فرهنگی

نوبت چاپ: 2

سال انتشار: 1381

شمارگان: 1500 نسخه

صفويه، يکی از دوره های مهم تاريخ ايران پس از اسلام می‌باشد. تاکنون کتاب‌های فراوانی درباره اين سلسله و پادشاهان آن نوشته شده است. يکی از پادشاهان صفوی که کتاب های اندکی درباره وی نگاشته شده، «شاه اسماعيل دوم» پسر «شاه طهماسب» است. پادشاهی که از زندان به تخت شاهی نشست. کتاب حاضر، 10 فصل و 52 زير فصل دارد که عناوين گفتارها يا فصول اصلی آن به شرح زير می باشد:

ديباچه

مقدمه

جوانی اسماعيل

حبس اسماعيل در قلعه

مرگ شاه طهماسب

رهايی اسماعيل

اقدامات اسماعيل در زمينه اعمال قدرت سلطنت

وضع سياست خارجی ايران در دوره شاه اسماعيل دوم

سياست داخلی

طرز فکر مذهبی اسماعيل

زندگی و اقدامات بعدی شاه اسماعيل

نگاهی به گذشته

با توجه به عناوين بالا و پس از خواندن دقيق کتاب، بدون آن كه بخواهم براي اين پژوهش ارزش گذاري ويژه‌اي داشته باشم؛ به نظر مي‌رسد كه اين كتاب، از نظر كمي، کتابی کامل درباره ی «شاه اسماعيل دوم صفوی» است؛ همچنين ذکر اين نکته گفتنی است که «شاه اسماعيل دوم» تنها پادشاهِ صفويه است، که گفته مي‌شود گرايش‌هايي به مذهب تسنن داشته و از اين نگاه، دوران وی تفاوت‌های آشکاری با ساير شاهان اين سلسله در ايران داشته است. اگر می خواهيد آگاهی بيشتری پيرامون زندگی و حکومت «شاه اسماعيل دوم صفوی» به دست آوريد، خواندن اين کتاب را به شما پيشنهاد می کنم.

آرش اشايي

کریم خان، پادشاه یا وکیل الرعایا ( معرفی کتاب)

نام کتاب: کریم خان زند و زمان او

نویسنده: دکتر پرویز رجبی

جای نشر و ناشر: تهران - نشر اختران

نوبت چاپ: 1

سال انتشار: 1387

شمارگان: 2000 نسحه

«کریم خان زند»، از آن دسته شخصیت های تاریخی است که بعد از مرگ، همچنان در فرهنگ عامه ی ایرانیان به نیکی جای خوش کرده است. پادشاهی که خود را نه شاه، که «وکیل الرعایا» می دانست. برای شناخت این شخصیت بزرگ تاریخی خواندن این کتاب، بسیار سودمند است. کتاب در 8 گفتار، و زیر گفتارهای بسیار تنظیم شده است، که عناوین گفتارهای آن به شرح زیر است:

پیشگفتار چاپ اول

منابع

فصل اول: جوانی کریم خان

فصل دوم: حکومت کریم خان

فصل سوم: فرزندان کریم خان و جانشینان او

فصل چهارم: شخصیت کریم خان، آثار کریم خان

فصل پنجم: اوضاع اجتماعی ایران در زمان کریم خان زند

فصل ششم: حکومت

منابع (به زبان فارسی و زبان های دیگر)

نمایه

کتاب، کتابی جامع است درباره ی هر آن چه باید از «کریم خان زند» و روزگار او دانست. بعد از پیش گفتار، نویسنده به بررسی منابع اولیه ی تاریخ زندیه می پردازد و پس از آن زندگی و حکمرانی کریم خان مورد توجه نگارنده قرار می گیرد. از گفتارهای بسیار زیبای کتاب، «فصل پنجم: اوضاع اجتماعی ایران در زمان کریم خان زند» است که در آن نویسنده - «پرویز رجبی» - به فرهنگ عامه، معماری، ادبیات، و حتی وضعیت زندگی عامه ی مردم پرداخته است.

به هر حال اگر می خواهید از این دوره ی تاریخ ایران و «وکیل الرعایا» ی مردم ایران آگاهی بیشتری به دست آورید؛ خواندن این کتاب را به شما سفارش می کنم.

آرش اشايي

سیلویا پلات به روایت خاطراتش (معرفی کتاب «خاطرات سلیویا پلات» ) (معرفی کتاب های ادبی، شعر و داستان)

عنوان: خاطرات سیلویا پلات (با مقدمه ای از تد هیوز)

تدوین: فرانسیس مک کالو

ترجمه: مهسا ملک مرزبان

شمارگان: 1100 نسخه

تعداد صفحات: 487 صفحه

انتشارات: نی

چاپ دوم: 1386 تهران

کتاب، «خاطرات سیلویا پلات» با مقدمه ای از «تد هیوز» می باشد، که ترجمه ی آن را «مهسا ملک مرزبان» انجام داده است.

انتشارات نی، در سال 1382 آن را به بازار عرضه کرده است .کتاب با یادداشت مترجم آغاز می شود.

«مهسا ملک مرزبان» نگاهی گذرا به شخصیت «سیلویا پلات» دارد و از خاطرات او مُهری بر فراز و نشیب های روحی او می زند و همین طور اشاره به پراکندگی اطلاعات ارائه شده در برخی از بخش های کتاب می کند، که به حدی است که رابطه ی منطقی آن با بخش قبلی، معمولاٌ از دست می رود، و حفظ این زنجیر ارتباطی به دقت و حوصله ی خواننده نیاز دارد.

«سیلویا پلات» در خاطراتش می گوید : «ما با نوشتن تاب می آوریم و خودهای از هم گسیخته مان را به هم پیوستیم. دریافتم که بیماریم چیست ؟ تد هم آن را افسردگی نامید ، حالا بهترم، انگار دیگر می توانم با آن دست و پنجه نرم کنم .مثل سربازی، از خدمت مرخص شده ام.»

و این گونه است که «تد هیوز» در مقدمه ی کتاب، بر نقاب های متعدد او، هم در زندگی خصوصی، و هم در نوشته هایش اشاره می کند: « برخی ازین نقاب ها برای استتار کلیشه ها به کار می رفتند و برخی نیز کاربردهای دفاعی و غیر ارادی داشتند و صورت های مرئی از خود های کوچک تر او نیز وجود داشت.

خودهای دروغین یا موقتی، نقش های کوچکی از درام درونی او. خود واقعی اش در سه ماه آخر عمرش، در نوشته هایش متجلی شد . بالاخره خود واقعی او «شاعر حقیقی» داشت با خودش حرف می زد و تمام آن خودهای کوچک و ناچیز و تصنعی که کلمات را تا آن لحظه تسخیر کرده بودند، از میان رفتند، مانند زبان گشودن ناگهانی یک لال.»

از خواندن خاطرات او با شخصیت پیچیده و چند بعدی اش آشنا می شویم و از نزدیک چهره ی واقعی اش را می بینیم. وقتی که دوست دارد زن خانه داری باشد. و ازدواجش با «تد هیوز» را نوعی رستگاری می پندارد و دلش می خواهد بچه به دنیا آورد، یا زمانی که از کودک درونش به راحتی حرف می زند و آزاد و رها، واقعیت را آن گونه بیان می کند که جدا کردن خیال از آن، کمی سخت به نظر می رسد ؛ و برهه ای که مردها را از نگاه حساس و ظریفش، عبور می دهد وآن وقت است که می خواهد به خودش تکانی بدهد تا بتواند بقیه زنان را هم به حرکت وا دارد و زنی معروف ومشهور شود. زندگی پلات از احساس های متفاوتی شکل گرفته است.

نفرت از مادر، حسادت به برادر، مشکوک شدن به شیوه ی زندگیش وقتی که می گوید:

« تنها زمانی به شیوه ی زندگیم مشکوک می شوم، که آن نوع زندگی ای که آنها ظاهراً لطف می کنند را جانشین زندگی خودم کنم. آن ها این را قبول خواهند کرد، اما باید به راهی که می رویم مطمئن باشیم که نیستیم، یعنی من نیستم، دلسردی از کار، جدی نگرفتن کار نوشتن، ترس از تباه شدن بی هدف روشنفکرانه. نیاز به حرفه ای که با مردم ارتباطی عمیق داشته باشد، نه سطحی. » و این گونه است که روح ناآرام او با احساس سرخوردگی شدید یکی می شود و رویدادها و حوادث، اثری ماندنی بر روح او باقی می گذارند. که آخرین آن ها جدایی از «تد هیوز» می تواند آخرین رویداد تلخ زندگی اش را که خود کشی او می باشد به وجود بیاورد.

مهری مطیعی